Σαν σήμερα η μεταφορα των οστών και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Σατανά στον Κρουσώνα.
Σαν σήμερα, πριν από 50 χρόνια, στις 21-5-1969, η Ελληνική Πολιτεία τιμά τον μεγάλο Αρχηγό της Κρητικής Αντίστασης Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά, με τη μεταφορά των οστών του Ήρωα απο το Κάιρο της Αιγύπτου και τα αποκαλυπτήρια της προτομής του, στη γενέτειρά του, τον Κρουσώνα.
Ο Α. Γρηγοράκης ή Σατανάς υπήρξε ο άνθρωπος που, έχοντας στενή σχέση με τον βρετανικό παράγοντα στο Ηράκλειο, πριν από τον Πόλεμο, αποτέλεσε τον πιο έμπιστο συνεργάτη του βρετανού αρχαιολόγου και στρατιωτικού Τζων Πεντλέμπουρη, ο οποίος ανέλαβε την ευθύνη για την προετοιμασία της άμυνας της Κρήτης και την οργάνωση της αντίστασης του κρητικού λαού.
Αποτέλεσε, επομένως, τον συνδετικό κρίκο μεταξύ Κρητών και Άγγλων συμμάχων και υπήρξε κατ' αυτόν τον τρόπο, μαζι με τον Πεντλέμπουρη, συμπρωταγωνιστής στην οργάνωση της Κρητικής αντίστασης.
Η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε αυτόν και τους Βρετανούς είχε, άλλωστε, ως αποτέλεσμα, τον πρώιμο εξοπλισμό των ανδρών του Κρουσώνα με 400 συμμαχικά τουφέκια, πριν από την Μάχη της Κρήτης.
Ο Α. Γρηγοράκης ή Σατανάς υπήρξε ο ιδρυτής της Ανεξάρτητης Αντάρτικης Ομάδας Κρουσώνα, που στελεχώθηκε επιπλέον με εκατοντάδες άνδρες από ολόκληρο το Μαλεβίζι, και η οποία διακρίθηκε μεταξύ των πιο δραστήριων αντιστασιακών ομάδων της Κρήτης.
Ο Α. Γρηγοράκης ή Σατανάς πέθανε στο Κάιρο στις 1/10/1943 , ύστερα από πολυετή μάχη με τον καρκινο, ο οποίος επιδεινώθηκε από τις κακουχίες της αντίστασης και της εκτόπισης.
Ετάφη εκεί με τιμές και δημοσία δαπάνη, και η Αντάρτικη Ομάδα Κρουσώνα μετονομάστηκε στη μνήμη του με το το όνομα του. Έξι από τους εξέχοντες άνδρες της ορίστηκαν οι συναρχηγοί της.
Το 1947 το Ελληνικό Κράτος θα μεταφέρει τα οστά του Σατανά με τιμές στο Ηράκλειο, για να τοποθετηθούν προσωρινά στο κοιμητήριο του Αγίου Κωνσταντίνου.
Εκπρόσωποι των δημοσιων αρχών και πλήθος διακεκριμένων αγωνιστών, με επικεφαλής τους Εμ. Μπαντουβά, Χαρ. Γιανναδάκη και Αντ. Καρρά, παρέλαβαν την λάρνακα με τα σεπτά λείψανα του Σατανά στο αεροδρόμιο Ηρακλείου. Στον Άγιο Κωνσταντίνο ανέμενε στρατιωτικό τμήμα για να αποδώσει τις δέουσες τιμές και η στρατιωτική μουσική παιάνιζε πένθιμα.
Εξαρχής υπήρξε ο σχεδιασμός για τη μεταφορά των οστών του Σατανά στον Κρουσώνα, σε ειδικό μνημείο – μαυσωλείο που θα κατασκευαζόταν εκεί.
Η τελική ανακομιδή των οστών του Σατανά στον Κρουσώνα θα πραγματοποιηθεί όμως μόλις το 1969, στις 21 Μαΐου, ημέρα εθνικών εορτασμών της επετείου της Μάχης της Κρήτης.
Επιτροπή επίσημων θα παραλάβει τη λάρνακα με τα οστά του Σατανά και διερχόμενη εν πομπή, με στρατιωτικές μουσικές, τις κεντρικές οδούς του Ηρακλείου θα τη μεταφέρει στον Κρουσώνα.
Η εκδήλωση μνήμης συνοδεύεται και από τα αποκαλυπτήρια της προτομής του μεγάλου νεκρού στη γενέτειρα του, και την εναπόθεση των οστών σε ειδική κρύπτη του μνημείου – μαυσωλείου.
Το 2015 ο Δήμος Μαλεβιζίου, με την ευκαιρία της ανάπλασης της κεντρικής πλατείας του Κρουσώνα, πραγματοποίησε ανακαίνιση και μετακίνηση σε περίοπτη θέση του μνημείου του Ήρωα, και έπειτα από επιμνημόσυνη δέηση, επανατοποθέτησε τα σεπτά λείψανα στο μνημείο -μαυσωλείο που θα θυμίζει για πάντα τον Αντώνη Γρηγοράκη ή Σατανά.
(Πηγές: Κείμενο Δημοτική Βιβλιοθήκη Μαλεβιζίου. Φωτογραφίες: το πρόγραμμα των εκδηλώσεων στη μνήμη του Σατανά και μια από τις ελάχιστες φωτογραφίες του σεμνού Ήρωα.
Από το Τμήμα Ιστορικού Αρχείου και τη Φωτοθήκη της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Μαλεβιζίου).