Ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγίου Νικολάου την Κυριακή 8 Μαρτίου 2020, διοργάνωσε πεζοπορία ακολουθώντας τη διαδρομή Βρουχάς – Μυρωνικήτας – φάρος Αφορεσμένου – αιολικό πάρκο Αγίου Ιωάννη.
Περπατήσαμε ανάμεσα σε όμορφα ανοιξιάτικα τοπία με θέα στο απέραντο γαλάζιο της Κρητικού πελάγους, επισκεφθήκαμε το θαλασσοδαρμένο ακρωτήρι του Αγίου Ιωάννη και τον φάρο και γνωρίσαμε ένα σημαντικό, αλλά παραγνωρισμένο κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας.
Η πεζοπορία μας ξεκίνησε κοντά από τον Βρουχά, ένα μικρό παραδοσιακό χωριό που είναι κτισμένο στο βουνό που δεσπόζει πάνω από τον κόλπο της Ελούντας. Με αέρα και συννεφιασμένο ουρανό, ακολουθήσαμε χωματόδρομο και ανάμεσα από χωράφια κατάφυτα με λιόδενδρα κατευθυνθήκαμε βόρεια προς τη θάλασσα. Κάναμε μια σύντομη βόλτα στον εγκαταλειμμένο οικισμό Μυρωνικήτα, με τα λίγα ερειπωμένα σπίτια, όπου μόνο οι πετρόκτιστες καμάρες αντέχουν στη φθορά του χρόνου. Συνεχίσαμε κατηφορικά ανάμεσα από καλλιεργημένα χωράφια, απολαμβάνοντας την εντυπωσιακή θέα προς τη θάλασσα. ΄Οσο πλησιάζουμε προς την βόρεια ακτογραμμή το τοπίο αλλάζει και τα λιόφυτα αραιώνουν παραχωρώντας τη θέση τους σε άγονες, ακαλλιέργητες εκτάσεις, με χαμηλούς θάμνους "ψημένους" από την αλμύρα. Κατηφορίζουμε προς την θάλασσα και περνάμε πάνω από την παραλία "Μεγάλη Πατσάβρα", έρημη και αφημένη στην μανία των κυμάτων.
Ακολουθούμε πορεία με κατεύθυνση ανατολικά, πάνω σε παλιό βραχώδες μονοπάτι που ξεδιπλώνεται κατά μήκος της ακτογραμμής. Η άγρια ομορφιά του τοπίου εντυπωσιάζει, καθώς έχουμε από τα δεξιά μας γκρίζα γυμνά βράχια που η αλμύρα και ο αέρας έχουν σμιλέψει σε αλλόκοτα σχήματα και από τα αριστερά μας το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου. Συνεχίζουμε πάντα παραλιακά και από μακριά διακρίνουμε τον παλιό φάρο, χτισμένο πάνω στο ακρωτήρι του Αϊ Γιάννη, που χώνεται σαν μυτερό βέλος μέσα στη θάλασσα.
Ο φάρος του Αφορεσμένου βρίσκεται 27χλμ βόρεια του Αγίου Νικολάου και κοντά στο χωριό Βρουχά. ΄Εχει κτιστεί στο ακρωτήρι του Αγίου Ιωάννη, στα βόρεια παράλια της Κρήτης, στο σημείο που η ακτογραμμή ακολουθεί απότομα κάθετη πορεία σχηματίζοντας τον κόλπο του Μιραμπέλλου. Κατασκευάστηκε το 1864 από την Γαλλική Εταιρεία Φάρων και εντάχθηκε στο Ελληνικό φαρικό δίκτυο το 1912-13 μετά την λήξη των Βαλκανικών Πολέμων. Το ύψος του πύργου του είναι 9μ και το εστιακό του ύψος είναι 49μ. Θεωρείται από τα σημαντικά, νεότερα μνημεία της περιοχής, παρότι είναι παραδομένος στην εγκατάλειψη. Σήμερα ο φάρος είναι πλήρως εγκαταλελειμμένος και ο φανός που άλλοτε χαιρετούσε τα διερχόμενα πλοία, έχει αφαιρεθεί από την κορυφή του πύργου και έχει τοποθετηθεί σε ένα βράχο λίγο ψηλότερα. Πριν από μερικά χρόνια το σκέπαστρο της οροφής παρασύρθηκε από τους ισχυρούς ανέμους που φυσούν συνήθως στην περιοχή και έτσι ο φάρος είναι τώρα περισσότερο εκτεθειμένος στις καιρικές συνθήκες. Ο Δήμος Αγίου Νικολάου έχει κάνει προσπάθειες να αναστηλωθεί και να σωθεί από την ολοκληρωτική καταστροφή ο ιδιαίτερης αισθητικής και σπάνιας αρχιτεκτονικής φάρος (το 2016 ο σύλλογος μας συμμετείχε σε σχετική δράση), αλλά δυστυχώς η κατάσταση του φάρου εξακολουθεί να είναι απογοητευτική, αν και ο φάρος έχει χαρακτηριστεί επίσημα διατηρητέο μνημείο… Το μόνο που αντέχει στη φθορά του χρόνου και στην παραμέληση είναι η περίτεχνη πέτρινη κυκλική σκάλα που οδηγεί στην κορυφή. Εντυπωσιακή κατασκευή, με σκαλοπάτια από μονοκόμματη πελεκημένη πέτρα, που φέρουν σπονδύλους οι οποίοι με την τοποθέτηση τους δημιουργούν ταυτόχρονα τον στύλο στήριξης του πύργου και σκαλοπάτια που προεξέχουν. Ο …θαρραλέος επισκέπτης μπορεί να σκαρφαλώσει στην πέτρινη στριφογυριστή σκάλα και να βγει από την στενή καταπακτή στην θαλασσοδαρμένη κορυφή του φάρου. Από εκεί ψηλά μπορεί να ατενίσει το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου και να νιώσει τον αέρα και την αλμύρα της φουρτουνιασμένης θάλασσας.
Στο ακρωτήριο φυσούν πάντοτε μανιασμένοι άνεμοι και τα κύματα χτυπούν αλύπητα τα βράχια, αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος που ονομάστηκε Αφορεσμένος. Η παράδοση θέλει να βρίσκεται εκεί θαμμένος ο Καϊάφας, ο οποίος μετά την καταδίκη του Χριστού ξεκίνησε το ταξίδι του για την Ρώμη με σκοπό να συναντήσει το Καίσαρα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού πέθανε από αρρώστια που εξαπλώθηκε στο πλοίο του. Επειδή όμως ήταν άρχοντας έπρεπε να θαφτεί κανονικά. Φτάνοντας οι ναύτες του στην Κρήτη προσέγγισαν τον μικρό όρμο της Χωματίστρας, αλλά η θάλασσα φούσκωσε απότομα. Παρόλα αυτά οι ναύτες κατάφεραν να βγουν στην ακτή και προσπάθησαν να θάψουν τον Καϊάφα. Επτά φορές τον έθαψαν, αλλά σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση «η γης τον ανεξέρνα (απέβαλε) άλυωστο και μαύρο σαν τον Κάη, για το μεγάλο κακό πώκαμε, που καταδίκασε το Χριστό». Τελικά μαζεύτηκε μεγάλο πλήθος και με κατάρες τον έθαψε κάτω από ένα τεράστιο σωρό πέτρες. Το «μνήμα του Καγιάφα» σωζόταν μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα και η σχετική παράδοση αναφέρεται από αρκετούς περιηγητές. Το ακρωτήριο έτσι ονομάστηκε «αφορεσμένος» επειδή εκεί είναι θαμμένος αυτός που σταύρωσε τον Χριστό και η θάλασσα δεν ηρέμησε από τότε. Μάλιστα πολλοί ναυτικοί οδηγοί του 19ου αιώνα πρότειναν στους καπετάνιους να πλέουν ένα μίλι στα ανοικτά του ακρωτηρίου.
Κάνουμε στάση στον θαλασσοδαρμένο φάρο, που παραμένει όρθιος παρότι μετράει περισσότερο από ενάμιση αιώνα ζωής και ποζάρουμε για την καθιερωμένη ομαδική φωτογραφία. Μια φωτογραφία με "άρωμα γυναίκας", καθώς η ομάδα αποτελείται στο μεγαλύτερο ποσοστό από γυναίκες. Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας, 8 του Μάρτη σήμερα και τα κορίτσια του συλλόγου ποζάρουν χαμογελαστά κάτω από τον φάρο, αναμετρώντας λες την αντοχή του λεγόμενου "αδύναμου φύλου" με την αντοχή του φάρου… Ο πολύ δυνατός αέρας μας αναγκάζει να αφήσουμε πίσω μας το «φανάρι», όπως λένε το φάρο οι ψαράδες της περιοχής. Συνεχίζουμε από παλιό, παραλιακό μονοπάτι, περνώντας κάτω από την "Βίγλα", που βρίσκεται κοντά στον φάρο στην κορυφή ενός λόφου.
Η βίγλα του Ακρωτηρίου είναι ένας ερειπωμένος, πέτρινος πύργος, που συμμετείχε στο παγκρήτιο δίκτυο των 55 παράκτιων σκοπιών την περίοδο της ενετοκρατίας. Οι σκοπιές (που έχουν αποτυπωθεί σε ενετικούς χάρτες) έστελναν οπτικά σήματα και σύμφωνα με αναλύσεις ορατότητας έχει διαπιστωθεί ότι η μεταφορά των σημάτων ακολουθούσε τη διαδρομή: βίγλα Παχιάς Άμμου – χερσόνησος Κολοκύθας -Ακρωτήρι Αγίου Ιωάννη -νήσος Ντία. Για την φρούρηση της βίγλας προβλεπόταν κανόνι και εικοσιτετράωρη φύλαξη από έξι κατοίκους της Φουρνής και επιπλέον τρεις άνδρες για τη νύχτα.
Ακολουθούμε το στενό και απόκρημνο μονοπάτι, που ξεδιπλώνεται αρκετά μέτρα πάνω από την αφρισμένη θάλασσα και περνάμε πάνω από τον μικρό απάνεμο κόλπο της "Χωματίστρας", καταφύγιο των ψαράδων της περιοχής. Στη λοφοπλαγιά, πάνω από το μονοπάτι, υπάρχουν μεγάλοι βράχοι, αρκετά ψηλότερα από το επίπεδο της θάλασσας, σκεπασμένοι με απολιθωμένα όστρακα, μαρτυρώντας ένα μοναδικό γεωλογικό φαινόμενο και ένα εντελώς διαφορετικό ανάγλυφο της περιοχής. Δυστυχώς στην σημερινή μας επίσκεψη διαπιστώσαμε ότι τα όστρακα έχουν λεηλατηθεί (!) και ο αριθμός τους έχει μειωθεί αισθητά.
Από μακριά αντικρίζουμε τις πανύψηλες ανεμογεννήτριες να ξεπροβάλλουν αταίριαστα πάνω στη κορυφογραμμή. Με τον δυνατό αέρα να δυσκολεύει τα βήματα μας και απότομη ανηφορική πορεία (καλύπτοντας υψομετρική διαφορά 240μ σε απόσταση περίπου ενάμιση χλμ), κατευθυνόμαστε προς το μικρό πλάτωμα που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο της περιοχής. Περνάμε κοντά από το γερμανικό πολυβολείο και τα ανοικτά τούνελ που χάσκουν ακόμα (θλιβερά κατάλοιπα από τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο) και φτάνουμε στο αιολικό πάρκο του Αγίου Ιωάννη. Η περιοχή με ξεχωριστή άγρια ομορφιά, το τοπίο ανεμοδαρμένο και άδενδρο, αποκτά μια φουτουριστική πινελιά με τις πολυάριθμες ανεμογεννήτριες που ξεπροβάλλουν ανάμεσα από τα γκρίζα βράχια και τρίζοντας μονότονα, γυρίζουν ακούραστα με τη δύναμη του Αίολου, προσφέροντας μας πράσινη(;) ενέργεια.
Δίπλα στις γεννήτριες ξεχωρίζει με την απέριττη ομορφιά του το κατάλευκο ξωκλήσι του Αϊ Γιάννη. Χτισμένο στη θέση που άλλοτε βρισκόταν ομώνυμο μοναστήρι το λιτό εκκλησάκι εντυπωσιάζει με την μοντέρνα αρχιτεκτονική του γραμμή, απόλυτα ταιριαστό με το αιολικό πάρκο που το περιβάλει.
Συνεχίσαμε κατά μήκος του αιολικού πάρκου με κατεύθυνση το Βρουχά και επιβιβαστήκαμε στα αυτοκίνητα που παρέλαβαν οι οδηγοί από την αφετηρία. Σε 3,5 περίπου ώρες διανύσαμε περισσότερα από 8χλμ, σε μια κοντινή αν και άγνωστη σε πολλούς περιοχή, που κρύβει μέσα σε όμορφα ορεινά τοπία, σημαντικά ιστορικά αξιοθέατα από την εποχή των Ενετών μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Φωτογραφίες, βίντεο, πληροφορίες για την περιοχή και τον φάρο, χάρτης διαδρομής στο blog του συλλόγου.
