Το μοναδικό αρχείο Κουτουλάκη βρίσκεται στα χέρια του Δήμου Μαλεβιζίου μετά από δωρεά των συγγενών του Μανώλη Δουλγεράκη
Το πιο σημαντικό ντοκουμέντο από τη ναζιστική θηριωδία στην Κρήτη, τις συγκλονιστικές φωτογραφίες γνωστές και ως αρχείο Κουτουλάκη, έχει στα χέρια του ο Δήμος Μαλεβιζίου.
Το αρχείο που περιήλθε στο Δήμο μετά από δωρεά των συγγενών του αρχείου του δημοσιογράφου Μανώλη Δουλγεράκη όταν αυτός έφυγε από τη ζωή, ήδη έχει εκτεθεί σε διάφορες εκθέσεις εντός και εκτός Ελλάδας.
Παραμένει ωστόσο πάντα επίκαιρο ως ντοκουμέντο αλλά και ως κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας.
Το αρχείο Κουτουλάκη με τη φροντίδα των ανθρώπων της προηγούμενης Δημοτικής αρχής έχει παρουσιαστεί σε περιοχές της Ελλάδας και σε χώρες του εξωτερικού φθάνοντας ως τη μακρινή Αυστραλία.
Όσον αφορά στην επιστημονική έρευνα και την καταγραφή όσων σήμερα γνωρίζουμε για το αρχείο Κουτουλάκη και τη δημιουργία του, εργάστηκαν ο δρ. Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και τότε σύμβουλος του τ.Δημάρχου Μαλεβιζίου Κώστα Μαμουλάκη Γιώργος Τζωράκης και ο δρ.Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Μανώλης Δρακάκης. Πρόκειται τη μελέτη και την επίπονη έρευνα που "αποκάλυψαν" όσα γνωρίζουμε γύρω από το αρχείο Κουτουλάκη.
Τα ντοκουμέντα της ναζιστικής θηριωδίας
Τα ντοκουμέντα της ναζιστικής θηριωδίας, περιέχονται στο αρχείο του φωτογράφου Κωνσταντίνου Κουτουλάκη που συμμετείχε στην Κεντρική Επιτροπή Διαπιστώσεως Ωμοτήτων εν Κρήτη, η οποία αποτελείτο από τον Νίκο Καζαντζάκη και τους διακεκριμένους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Καλλιτσουνάκη και Ιωάννη Κακριδή.
Ο Κωνσταντίνος Κουτουλάκης συμμετείχε ως «βοηθητικό», όπως χαρακτηρίστηκε, μέλος, προκειμένου να απαθανατίσει με τον φακό του όσα θα αντίκριζε η Επιτροπή σε μια πρώτη προσπάθεια επίσημης αλλά και συνολικής καταγραφής των τραγικών επιπτώσεων της τετραετούς βαρβαρικής υποδούλωσης στην Κρήτη.
Η περιοδεία της Επιτροπής διήρκεσε από τις 29 Ιουνίου έως τις 6 Αυγούστου 1945 και τα μέλη της επισκέφτηκαν όσο το δυνατόν περισσότερους τόπους της μαρτυρικής Μεγαλονήσου.
Η συνταχθείσα Έκθεση παραδόθηκε τότε στο αρμόδιο υπουργείο, το οποίο όμως δεν προέβη σε κανενός είδους αξιοποίησή της, για λόγους που ποτέ δεν αποσαφηνίστηκαν. Για πολλές δεκαετίες το αποτέλεσμα της πολυήμερης εργασίας των επιφανών μελών της Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων ήταν εντελώς άγνωστο, αφού η έκθεσή τους παρέμενε κυριολεκτικά εξαφανισμένη.
Το μοναδικό γνωστό σωζόμενο χειρόγραφο της Έκθεσης της Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων παραδόθηκε στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης από τον γνωστό Κρητικό λογοτέχνη και λόγιο Παντελή Πρεβελάκη, αδελφικό φίλο του Καζαντζάκη. Επρόκειτο για αντίγραφο της Έκθεσης που δόθηκε από τον ίδιο τον Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη.
Ο Δήμος Ηρακλείου στις αρχές της δεκαετίας του 1980 ανέλαβε την πρώτη και μοναδική έως σήμερα έκδοση του σπάνιου αυτού χειρογράφου με την Έκθεση της Επιτροπής σε έναν λιτό τόμο που κυκλοφόρησε το 1983, 38 ολόκληρα χρόνια μετά τη σύνταξή της.
70 μοναδικές φωτογρφίες
Tο αρχείο Κουτουλάκη αποτελείται από 76 αρνητικά παλαιού τύπου, διαστάσεων 10 επί 12 εκατοστών, καθώς και κάποιες ακόμη μεταγενέστερες αναπαραγωγές τους σε σύγχρονο φιλμ. Η εκτύπωσή τους επιβεβαίωσε ότι πρόκειται πράγματι για τις φωτογραφίες του Κουτουλάκη ως φωτογράφου της Επιτροπής Διαπιστώσεως Ωμοτήτων. Συνολικά, πρόκειται για 70 μοναδικές φωτογραφίες του. Σημαντικό μέρος των φωτογραφιών φέρει αναλυτικές επεξηγηματικές λεζάντες, συχνά με υπογραφή του ίδιου του φωτογράφου, ή κάποιου άλλου προσώπου, που υπογράφει με τα αρχικά Ζ.Α.Κ.
Ν. Καζαντζάκης: Βρήκα ανυπότακτες και απαράδοτες ψυχές
«Σαράντα μέρες γύριζα το περασμένο καλοκαίρι την Κρήτη για να δω τα χωριά που γκρέμισαν και έκαψαν οι Βάρβαροι και τους άνδρες και τις γυναίκες που τους έδεσαν τη μαύρη αρματωσιά του πένθους. Περίμενα να ακούσω κλάματα και να δω χέρια να απλώνονται, χέρια που να ζητούν βοήθεια και βρήκα ανυπότακτες απαράδοτες ψυχές και κορμιά μισόγυμνα, πεινασμένα μα αλύγιστα».
Αυτά λόγια του Ν.Καζαντζάκη όπως αυτά αναφέρονται στην έκθεση του Ν. Καζαντζάκη για το αρχείο Κουτουλάκη.
Ποιος ήταν ο Κ.Κουτουλάκης
Ο Κωνσταντίνος Κουτουλάκης γεννήθηκε στην Κριτσά στις 10 Ιανουαρίου 1897. Ηταν ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας και είχε δύο αδελφές (Παπαδιά και Ζαμβία) και ένα μικρότερο αδελφό, το Γεώργιο. Το πατρικό σπίτι του σώζεται ακόμη στην παραδοσιακή συνοικία του Αφέντη Χριστού, στο όμορφο κεφαλοχώρι του Μεραμπέλου.
Ο Κουτουλάκης έλαβε μέρος ως στρατιώτης-χωροφύλακας στη Μικρασιατική εκστρατεία και μετά την κατάρρευση του μετώπου και τα τραγικά επακόλουθα, σε ηλικία 25 ετών εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα όπου βρήκε εργασία ως τραπεζικός υπάλληλος. Τα χρόνια εκείνα φαίνεται πως ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τη φωτογραφία, ερασιτεχνική αρχικά, που οδήγησε όμως γρήγορα στην απόκτηση δικού του εργαστηρίου. Η δράση του ως φωτογράφου τοποθετείται κυρίως στο διάστημα 1930-1960. Το 1952 ήταν μεταξύ των 75 εξεχόντων φωτογράφων της χώρας που ίδρυσαν την Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία.
Τη δεκαετία του 1950 συνεργάστηκε με τον ΕΟΤ για την τουριστική προβολή της χώρας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η Ελλη Αλεξίου τον συνάντησε στην Αθήνα για τη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο της για τον Καζαντζάκη.