Επανέρχονται εκείνα του 2002-2003
Το είπε και το έκανε η υπουργός Νίκη Κεραμέως: Καταργεί τα νέα προγράμματα σπουδών στην Ιστορία στο Γυμνάσιο και το Λύκειο και επαναφέρει εκείνα του 2002-2003. Διότι …«η Ιστορία δεν πρέπει να έχει χαρακτήρα κοινωνιολογικό αλλά να αναπτύσσει την εθνική συνείδηση»
Τα …«πίσω-μπρος» φέρνει η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας καταργώντας τα νέα προγράμματα σπουδών της Ιστορίας στο Γυμνάσιο και το Λύκειο που είχαν εγκριθεί και είχαν δημοσιευθεί σε ΦΕΚ το 2019. Στη θέση τους επανέρχονται τα προγράμματα σπουδών που σχεδιάστηκαν πριν 20 χρόνια περίπου (2002 και 2003), επί υπουργίας Πέτρου Ευθυμίου, γεγονός που δημιουργεί δυσπιστία ως προς τις προθέσεις της κυβέρνησης που διατείνεται ότι στοχεύει στον «εκσυγχρονισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας». Διότι αν αυτός ήταν ο στόχος, το υπουργείο Παιδείας θα φρόντιζε να καταρτίσει έστω καινούργια προγράμματα σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, και όχι να καταργήσει άρον-άρον εκείνα του 2019 για να επαναφέρει τα παλιά. Γιατί, λοιπόν, τόση βιασύνη;
Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι το 2002, ήταν η χρονιά που «λογοκρίθηκε» το σχολικό εγχειρίδιο με τίτλο «Ιστορία του Νεότερου και Σύγχρονου Κόσμου», μετά από τηλεφώνημα του Κύπριου υπουργού Παιδείας προς τον Έλληνα ομόλογό του, ο οποίος απαιτούσε την απόσυρση του βιβλίου γιατί διαφωνούσε με τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονταν τα γεγονότα στην Κύπρο το 1955 και την ΕΟΚΑ. Το σχολικό βιβλίο είχε μάλιστα …εκδοθεί, ωστόσο δεν έφτασε ποτέ στα χέρια των μαθητών της Γ' Λυκείου!
Και μια παράξενη σύμπτωση. Επικεφαλής της συγγραφικής ομάδας ήταν τότε ο ιστορικός Γιώργος Κόκκινος, ο ίδιος πανεπιστημιακός που ήταν και μέλος της συγγραφικής ομάδας των προγραμμάτων σπουδών της Ιστορίας που αποσύρει σήμερα η Νίκη Κεραμέως.
Πίσω…ολοταχώς
Με ένα ΦΕΚ λίγων γραμμών μέσα στον Σεπτέμβρη, η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας φρόντισε να καταργήσει εκατοντάδες σελίδες των δύο προηγούμενων ΦΕΚ που αφορούσαν τα προγράμματα σπουδών της Ιστορίας, πετώντας κυριολεκτικά στα σκουπίδια τους κόπους μιας ολόκληρης ομάδας ιστορικών και εκπαιδευτικών που είχε συγκροτήσει το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής με αυτόν ακριβώς το στόχο: να εργαστούν ώστε να συγκροτηθούν νέα, προσαρμοσμένα στις σύγχρονες εκπαιδευτικές ανάγκες, προγράμματα σπουδών. Ταυτόχρονα ήταν επιφορτισμένοι να προτείνουν νέους τρόπους διδασκαλίας του μαθήματος, ώστε τα παιδιά να αποκτήσουν συνείδηση της ιστορικότητας, δίνοντας έμφαση στην ιστορική κατανόηση και σκέψη, όχι απλώς στην στείρα αποµνηµόνευση.
Ποιον ενοχλούν όμως τα συγκεκριμένα προγράμματα και γιατί; Οι περσινές δηλώσεις της υπουργού Παιδείας αντανακλούν την απάντηση. Δίνοντας το στίγμα των αλλαγών στο μάθημα της Ιστορίας, η Νίκη Κεραμέως είχε δηλώσει πως «η Ιστορία δεν πρέπει να έχει χαρακτήρα κοινωνιολογικό αλλά να αναπτύσσει την εθνική συνείδηση», συντασσόμενη με μια αντίληψη που καθρεφτίζει αναχρονικά στερεότυπα εις βάρος των ίδιων των μαθητών και της εκπαίδευσης. Κινδυνεύει, άραγε, η εθνική συνείδηση των μαθητών από τη μελέτη όλων των πτυχών της ιστορικής και κοινωνικής εξέλιξης;
Σημειώνεται ότι η επιστημονική επιτροπή εργάστηκε επί τρία ολόκληρα χρόνια για την σύνταξη του πορίσματος επί των αλλαγών στο μάθημα της ιστορίας και η οποία αποτελούνταν από τους ιστορικούς Πολυμέρη Βόγλη, Κώστα Κασβίκη, Γιώργο Κόκκινο, Χριστίνα Κουλούρη, Άγγελο Παληκίδη και Βασίλη Τσάφο, σε συνεργασία με 15 εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
«Με μια πολιτική απόφαση καταργούν ένα επιστημονικό έργο»
Τα προγράμματα σπουδών καταργήθηκαν χωρίς να υπάρξει καμία εξήγηση, καμία ενημέρωση, καμία συνάντηση με την επιστημονική επιτροπή. Αυτό δήλωσε στο alfavita.gr ο ιστορικός και επικεφαλής της επιστημονικής επιτροπής Πολυμέρης Βόγλης. «Με μια πολιτική απόφαση καταργήθηκε ένα επιστημονικό έργο, χωρίς να μας εξηγήσουν για ποιο λόγο τα καταργούν» αναφέρει με πικρία.
«Παρά τις προσπάθειες της επιτροπής, δεν υπήρξε καμία διάθεση από το υπουργείο Παιδείας να επικοινωνήσει μαζί μας ένα χρόνο τώρα. Έστω να μας πουν ότι δεν μας ενδιαφέρει το έργο που κάναμε, ότι θέλουν αλλαγές, ότι υπάρχουν διαφωνίες. Τίποτα. Πέταξαν το έργο μας στα σκουπίδια».
Τα καινοτόμα προγράμματα που καταργούνται
Υπενθυμίζεται ότι οι αλλαγές αφορούσαν τα προγράμματα σπουδών από τη Γ' Δημοτικού έως το Λύκειο. Μεταξύ των αλλαγών, ήταν η διδασκαλία της Σύγχρονης Ιστορίας στην Α' Λυκείου, όπως ο Ψυχρός Πόλεμος, η εισβολή σε Ιράκ – Αφγανιστάν, ο πόλεμος της Γιουγκοσλαβίας, η παγκοσμιοποίηση, η διεύρυνση της Ε.Ε κ.ά.
Επίσης εντάχθηκαν θεματικές όπως ο θρησκευτικός ριζοσπαστισμός, η προσφυγική κρίση, η ξενοφοβία και οι γερμανικές αποζημιώσεις, ενώ στο πλαίσιο της καλλιέργειας ανθρωπιστικών και δημοκρατικών αξιών ενισχύθηκαν θέματα που εστιάζουν σε κοινωνικά ζητήματα ή σε μη προνομιούχες ιστορικά κοινωνικές ομάδες (γυναίκα, παιδί, Άτομα με Αναπηρία, θρησκευτικές μειονότητες).
Άλλες σημαντικές αλλαγές ήταν η εκ νέου κατανομή της διδασκαλίας των ιστορικών περιόδων (αρχαία, μεσαιωνική και νεότερη εποχή) ώστε να μην μένουν αδίδακτες ολόκληρες ιστορικές περίοδοι (πχ. Σύγχρονη Ιστορία, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο) αλλά και να δίνεται χρόνος στους μαθητές να αφομοιώνουν το μάθημα. Επιπλέον, σχεδιάστηκαν θεματικοί φάκελοι στο μάθημα για την καλλιέργεια της σφαιρικής αντίληψης, η ένταξη της οικογενειακής, προφορικής και τοπικής Ιστορίας στη Γ' και Δ' τάξη Δημοτικού, ο συνδυασμός της ελληνικής μυθολογίας με μύθους άλλων λαών κ.ά.
Τι αναφέρει το ΦΕΚ που δημοσιεύθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 2020 που υπογράφει η υφυπουργός Σοφία Ζαχαράκη:
Για το Γυμνάσιο: Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας στο Γυμνάσιο, για το σχολικό έτος 2020-2021, καθορίζεται με την υπό στοιχεία 21072α/Γ2/28-02-2003 απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (Β΄ 303).
Η υπό στοιχεία 35844/Δ2/07-03-2019 απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων «Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων του Γυμνασίου» (Β΄ 959), καταργείται.
Για το Λύκειο: Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας Γενικής Παιδείας των Α΄, Β΄ και Γ΄ τάξεων Γενικού Λυκείου, για το σχολικό έτος 2020-2021, καθορίζεται με την υπό στοιχεία 8212/Γ2/28-01-2002 (Β΄ 131) απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Η υπό στοιχεία 80347/Δ2/21-05-2019 απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων «Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας Α΄ και Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου» (Β΄ 2020), καταργείται.
Λύκειο-Ομάδα Προσανατολισμού: Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Ιστορίας της Γ΄ τάξης Γενικού Λυκείου της Ομάδας Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών, για το σχολικό έτος 2020-2021, καθορίζεται με την υπό στοιχεία 203535/ Δ2/23-12-2019 (Β΄ 4906) απόφαση της Υφυπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Χωρίς την παραμικρή επιστημονική τεκμηρίωση καταργούν τα νέα Προγράμματα Σπουδών, αναφέρει η επιτροπή που τα συνέταξε
«Όλες οι προσπάθειες αναμόρφωσης της διδασκαλίας της ιστορίας στη χώρα μας, δυστυχώς, πέφτουν στο πιθάρι των Δαναΐδων» διαπιστώνουν τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής που εκπόνησαν τα νέα προγράμματα σπουδών στο μάθημα της Ιστορίας, τα οποία τελικά καταργήθηκαν για να έρθουν στη θέση τους εκείνα του 2002 και 2003
«Εκφράζουμε την απογοήτευσή μας ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και πολίτες αυτής της χώρας για τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις διαχειρίζονται διαχρονικά το μάθημα της ιστορίας» αναφέρει σε επιστολή της η Επιτροπή για την Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών (ΠΣ) Ιστορίας για την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, με επικεφαλής τον ιστορικό Πολυμέρη Βόγλη, υπογραμμίζοντας ότι τελικά «όλες οι προσπάθειες αναμόρφωσης της διδασκαλίας της ιστορίας στη χώρα μας, δυστυχώς, πέφτουν στο πιθάρι των Δαναΐδων».
Πρόκειται για την επιτροπή που συγκρότησε τα νέα προγράμματα σπουδών της Ιστορίας που είχαν εγκριθεί και δημοσιευθεί σε ΦΕΚ (2019) και τα οποία καταργήθηκαν από το υπουργείο Παιδείας χωρίς να προηγηθεί καμία ενημέρωση και καμία εξήγηση για τους λόγους που οδήγησαν τα καινοτόμα αυτά προγράμματα στον «κάλαθο των αχρήστων». Είναι αξιοσημείωτο μάλιστα ότι τα προγράμματα σπουδών του 2019, αντικαταστάθηκαν από εκείνα του 2002 και 2003! (Αναλυτικά το ρεπορτάζ του alfavita.gr: «Στην πυρά» τα προγράμματα σπουδών της Ιστορίας του 2019, επαναφέρουν του 2002)
Στόχος της επιστολής -όπως αναφέρουν οι έξι πανεπιστημιακοί δάσκαλοι- είναι να διαμαρτυρηθούν για το γεγονός ότι το υπουργείο Παιδείας απαξίωσε το επιστημονικό έργο της επιτροπής καθώς δεν υπήρξε καμιά ενημέρωση ή επικοινωνία για περισσότερο από ένα έτος, τα νέα προγράμματα απορρίφθηκαν χωρίς καμιά επιστημονική αιτιολόγηση και πριν καν δοκιμαστούν πιλοτικά, ενώ ακόμη δεν έχει ανακοινώσει αν έχει καταργήσει την παρούσα Επιτροπή ή την έχει αντικαταστήσει με άλλη και, αν ναι, από ποια μέλη αυτή αποτελείται.
«Πρέπει να σημειωθεί ότι την Επιτροπή μας πλαισίωσαν δεκαπέντε μάχιμοι εκπαιδευτικοί από την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση με διδακτορικούς τίτλους και υψηλής ποιότητας ερευνητικό έργο στην ιστορία και στη διδακτική της. Ωστόσο, η σπατάλη ανθρώπινων και υλικών πόρων, ο φόβος της μεταρρύθμισης, η θεσμική αμνησία και η ιδεοληπτική αντιμετώπιση του μαθήματος εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να ανακόπτουν κάθε προσπάθεια ανανέωσης του περιεχομένου και του τρόπου διδασκαλίας της ιστορίας, η οποία μένει μετέωρη και μονίμως εκκρεμής» αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Ακολουθεί η επιστολή της Επιστημονικής Επιτροπής:
Εκφράζουμε την απογοήτευσή μας ως πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και πολίτες αυτής της χώρας για τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνήσεις διαχειρίζονται διαχρονικά το μάθημα της ιστορίας.
Επί σειρά ετών έχουμε μετάσχει σε επιτροπές που είχαν συστήσει υπουργοί διαφορετικών κυβερνήσεων (Διαμαντοπούλου, Μπαμπινιώτης, Φίλης, Γαβρόγλου) και εργαστήκαμε αμισθί με μοναδικό στόχο τον εκσυγχρονισμό της σχολικής ιστορίας, ώστε να ευθυγραμμιστεί επιτέλους με τα διεθνή επιστημονικά δεδομένα και τα κεκτημένα της ακαδημαϊκής ιστορίας.
Πρέπει να σημειωθεί ότι την Επιτροπή μας πλαισίωσαν δεκαπέντε μάχιμοι εκπαιδευτικοί από την Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση με διδακτορικούς τίτλους και υψηλής ποιότητας ερευνητικό έργο στην ιστορία και στη διδακτική της. Ωστόσο, η σπατάλη ανθρώπινων και υλικών πόρων, ο φόβος της μεταρρύθμισης, η θεσμική αμνησία και η ιδεοληπτική αντιμετώπιση του μαθήματος εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να ανακόπτουν κάθε προσπάθεια ανανέωσης του περιεχομένου και του τρόπου διδασκαλίας της ιστορίας, η οποία μένει μετέωρη και μονίμως εκκρεμής.
Οι διαπιστώσεις αυτές επιβεβαιώθηκαν και με την πολιτική επιλογή της παρούσας κυβέρνησης. Αγνοήθηκε το έργο της τελευταίας Επιτροπής, στην οποία μετείχαμε, και τα ΠΣ της Ιστορίας που εκπονήσαμε και δημοσιεύθηκαν σε ΦΕΚ από τον Νοέμβριο του 2018 έως τον Ιούνιο του 2019, καταργήθηκαν χωρίς καμία προηγούμενη αξιολόγηση. Η επαναφορά σε ισχύ των προγραμμάτων που είχαν εκπονηθεί το 2003, η ανάρτηση, παράλληλα, στον ιστότοπο του ΙΕΠ Προγραμμάτων Σπουδών που είχαν συνταχθεί το 2015, δεδομένου μάλιστα ότι τα σχολικά εγχειρίδια που διδάσκονται δεν αντιστοιχούν σε αυτά, δημιουργούν σύγχυση σε εκπαιδευτικούς και μαθητές αλλά, κυρίως, επιβεβαιώνουν την περιφρόνηση προς το μάθημα της Ιστορίας.
Με την παρούσα επιστολή διαμαρτυρόμαστε έντονα για την απόφαση του Υπουργείου επειδή:
α) απαξίωσε την Επιτροπή και το έργο της, καθώς δεν υπήρξε καμιά ενημέρωση ή επικοινωνία για περισσότερο από ένα έτος,
β) τα νέα ΠΣ απορρίφθηκαν χωρίς καμιά, έστω στοιχειώδη, επιστημονική αιτιολόγηση και πριν καν δοκιμαστούν πιλοτικά,
γ) δεν έχει ακόμη ανακοινώσει αν έχει καταργήσει την παρούσα Επιτροπή ή την έχει αντικαταστήσει με άλλη και, αν ναι, από ποια μέλη αυτή αποτελείται.
Σε κάθε περίπτωση, δεν έχει οργανώσει έναν επιστημονικό διάλογο ανάμεσα σε ειδικούς πάνω στα προγράμματα σπουδών, όπου θα δινόταν η δυνατότητα ανταλλαγής απόψεων ή και βελτιωτικών παρεμβάσεων, αν και εφόσον αυτές κρίνονταν αναγκαίες.
Είναι λυπηρό να απορρίπτονται συλλήβδην και χωρίς την παραμικρή επιστημονική τεκμηρίωση Προγράμματα Σπουδών Ιστορίας, τα οποία είναι τα πρώτα στην εκπαιδευτική ιστορία της χώρας μας που:
- αντιμετωπίζουν συνολικά και ενιαία την ιστορική εκπαίδευση στο ελληνικό σχολείο από την Γ΄ τάξη του Δημοτικού έως τη Β΄ Λυκείου,
- ανταποκρίνονται στις διεθνείς προδιαγραφές, όπως αυτές προσδιορίζονται από τις επιστημονικές και παιδαγωγικές αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης και της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, από την οποία έτυχαν ευρείας αποδοχής,
- συνδέουν το μάθημα της Ιστορίας με τη σύγχρονη ιστορική επιστήμη και εισάγουν νέες θεματικές και οπτικές, που προσφέρουν ποικίλες ευκαιρίες στα παιδιά να αγαπήσουν την ιστορία, να αποκτήσουν γνώσεις και να καλλιεργήσουν κριτική σκέψη και
- εισάγουν καινοτόμες, ουσιαστικά μαθητοκεντρικές μεθόδους διδασκαλίας, με τις οποίες οι εκπαιδευτικοί, αφού λάβουν την κατάλληλη επιμόρφωση και εκπονηθούν τα ανάλογα σχολικά εγχειρίδια, θα έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν νέες εμπειρίες μάθησης στα παιδιά.
Καταλήγοντας, θεωρούμε αδιανόητο, όταν επί δεκαετίες στη συντριπτική πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης, τα σχολικά προγράμματα σπουδών συντάσσονται από εξειδικευμένους επιστήμονες και αποτελούν καρπούς γόνιμων και ανοικτών διαβουλεύσεων στους κόλπους της επιστημονικής και εκπαιδευτικής κοινότητας, στην Ελλάδα ακόμη και σήμερα να αποσύρονται με πολιτικές αποφάσεις. Όλες οι προσπάθειες αναμόρφωσης της διδασκαλίας της ιστορίας στη χώρα μας, δυστυχώς, πέφτουν στο πιθάρι των Δαναΐδων.
Πολυμέρης Βόγλης (πρόεδρος)
Κώστας Κασβίκης, Γιώργος Κόκκινος, Χριστίνα Κουλούρη, Άγγελος Παληκίδης, Βασίλης Τσάφος (μέλη)