Απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη σε επίκαιρη ερώτηση του βουλευτή ΚΙΝΑΛ Βασίλη Κεγκέρογλου, με θέμα «Αναστήλωση και ανάδειξη της Λαβυρίνθου Μεσαράς».
Αναφέρει η Λίνα Μενδώνη
"κ. Βουλευτά,
Όπως φυσικά ξέρετε, ο ‘Λαβύρινθος’ της Μεσαράς βρίσκεται 2,5 χλμ. ΒΔ του αρχαιολογικού χώρου της Γόρτυνας, έξω από τα όρια του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου.
Στην πραγματικότητα έχουμε ένα τεχνητό σπήλαιο. Δεν είναι φυσικό, είναι τεχνητό. Είναι ένα υπόγειο λατομείο, το οποίο λειτούργησε στην αρχαιότητα, όπως κι εσείς αναφέρετε στην ερώτησή σας, για τον προσπορισμό οικοδομικού υλικού από το οποίο έχουν οικοδομηθεί κάποια από τα μνημεία της Γόρτυνας. Δια της απόληψης του πετρώματος διαμορφώθηκαν σήραγγες και αίθουσες, που συγκρότησαν ένα δίκτυο που παραλληλίστηκε με το μυθικό Λαβύρινθο, και σε αυτό οφείλεται και η ονομασία του λατομείου, στους νεώτερους χρόνους.
Επίσης, όπως αναφέρατε, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, οι στοές του λατομείου χρησιμοποιήθηκαν από τους κατακτητές του νησιού για την αποθήκευση όπλων και πυρομαχικών. Οι τελευταίοι, στην υποχώρησή τους το 1945, ανατίναξαν την είσοδο, εγκλωβίζοντας τόνους πυρομαχικών στο εσωτερικό και προκαλώντας μερική καταστροφή του μνημείου.
Το 1961, τουλάχιστον έτσι αποτυπώνεται στις μαρτυρίες της εποχής εκείνης, η πρωτοβουλία των κατοίκων της περιοχής να αφαιρέσουν πυρομαχικά, είχε σαν συνέπεια την πρόκληση έκρηξης και το θάνατο τεσσάρων ατόμων.
Από τις αυτοψίες που διενεργήθηκαν στο Λαβύρινθο από την Εφορεία Σπηλαιολογίας και Παλαιοανθρωπολογίας, προκύπτει ότι το σπήλαιο έχει υποστεί μεγάλες καταπτώσεις από την αστάθεια του πετρώματος λόγω της μορφολογίας του και κυρίως εξαιτίας της ανατίναξης των πυρομαχικών από τους Γερμανούς. Επίσης, εντοπίστηκαν από τους υπαλλήλους του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού πυρομαχικά διάσπαρτα, σε στοίβες ή θαμμένα κάτω από υλικά κατακρημνίσεων.
Η είσοδος στο εσωτερικό του σπηλαίου απαγορεύεται ακόμα και σε εξειδικευμένους σπηλαιολόγους, καθώς υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ατυχήματος από έκρηξη πυρομαχικών ή κατάρρευση, αναφέρει η Λίνα Μενδώνη
Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε απόπειρα έρευνας και μελέτης για την προστασία και την ανάδειξη του μνημείου από τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού προϋποθέτει τόσο την απομάκρυνση των πυρομαχικών, όσο και την στατική υποστύλωση του λατομείου. Το δεύτερο φυσικά έπεται. Στο ίδιο πλαίσιο, είναι ανέφικτη και οποιαδήποτε ανασκαφική διερεύνηση στο εσωτερικό του, ενώ είναι σαφές ότι υπάρχουν διάσπαρτα ίχνη από την αρχαία χρήση του.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η είσοδος στο εσωτερικό του σπηλαίου απαγορεύεται ακόμα και σε εξειδικευμένους σπηλαιολόγους, καθώς υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ατυχήματος από έκρηξη πυρομαχικών ή κατάρρευση. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου έχει ζητήσει από την Τοπική Αυτοδιοίκηση τη σφράγιση των εισόδων, ακριβώς για να αποφύγει κανείς ατυχήματα από τυχόν ανεξέλεγκτη είσοδο επισκεπτών. Παρόλα αυτά, αυτό μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει.
Προσπάθειες απομάκρυνσης του πολεμικού υλικού για την αποκατάσταση του μνημείου έχουν γίνει στο παρελθόν, χωρίς όμως να επιτευχθεί η συνολική εκκαθάρισή του. Το Γενικό Επιτελείο Στρατού απαντώντας στα αιτήματα Δήμων να προβεί σε εκκαθάριση του χώρου, δεν έχει ακόμα ανταποκριθεί επικαλούμενο λόγους ασφαλείας του προσωπικού του, εξαιτίας της στατικής ανεπάρκειας του σπηλαίου και της αλλοίωσης των υπαρχόντων παλαιών πυρομαχικών και έχει ζητήσει και αυτό τη σφράγιση των εισόδων. Θα καταθέσω στα πρακτικά τις σχετικές έγγραφες απαντήσεις.
Δεδομένου του κινδύνου έκρηξης πυρομαχικών και πρόκλησης ατυχήματος, ζητήσαμε από τις δικές μας υπηρεσίες να επικοινωνήσουν με τις αντίστοιχες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας προκειμένου να δούμε ποιά είναι η κατάλληλη λύση για την ασφαλή απομάκρυνση των πυρομαχικών και τον καθαρισμό του σπηλαίου. Εφόσον απομακρυνθεί το πολεμικό υλικό, το ΥΠΠΟΑ, και μέσω της ΕΦΑ Ηρακλείου και μέσω της ΕΦΑ Παλαιοανθρωπολογίας- Σπηλαιολογίας θα κάνουν την πρώτη αυτοψία για να δουν τι χρειάζεται προκειμένου να ξεκινήσει η ανάδειξη του σπηλαίου. Αλλά πρέπει να προηγηθεί, όπως κι εσείς αντιλαμβάνεστε, η απομάκρυνση όλου αυτού του πολεμικού υλικού για λόγους ασφαλείας του προσωπικού.
Αναφορικά με την πρωτοβουλία του Δήμου Φαιστού προς τη γερμανική κυβέρνηση, δεν έχει περιέλθει, ούτε στο ΥΠΠΟΑ, ούτε στο Υπουργείο Εξωτερικών κάτι σχετικό που να μας γνωστοποιεί την κίνηση αυτή.
Σε κάθε περίπτωση, εάν όλα αυτά προχωρήσουν και από πλευράς αφαίρεσης του πολεμικού υλικού και εάν μας κοινοποιηθεί τι ακριβώς έχει ζητήσει ο δήμος από τη γερμανική κυβέρνηση, σύμφωνα με τις αρμοδιότητές μας, προφανώς θα το υποστηρίξουμε."
Στη Δευτερολογία της, η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού ανέφερε τα εξής:
"Κύριε βουλευτά.
Προφανώς και είναι ένα σύνθετο εγχείρημα. Υπάρχει θέμα στατικότητας, όσο τουλάχιστον μπορούμε να ξέρουμε, με βάση τα στοιχεία τα οποία διαθέτουμε. Γιατί το ασβεστολιθικό πέτρωμα είναι εκείνο το οποίο δημιουργεί τέτοια προβλήματα, ειδικά όταν έχουν προηγηθεί εκρήξεις. Είτε ήταν η έκρηξη που προκλήθηκε το 1945 από τους ίδιους τους κατακτητές, είτε από την απόπειρα εκκαθάρισης που έγινε το 1961.
Είναι πράγματι ένα σύνθετο πρόβλημα και δεν σας κρύβω, ότι και με αφορμή την ερώτησή σας, δώσαμε οδηγίες στις υπηρεσίες να απευθυνθούν στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ακριβώς επειδή είναι θέματα συναρμοδιότητας και επειδή οι ερωτήσεις απευθύνονται στην κυβέρνηση, για να προχωρούν τέτοιου είδους διεργασίες.
Αυτό το οποίο θα ήθελα να πω, είναι ότι το Υπουργείο Πολιτισμού, καθώς πέρα από την Αρχαιότητα ή το Βυζάντιο, ενδιαφέρεται εκ της αρμοδιότητάς του και για τη βιομηχανική κληρονομιά, είναι ότι μέσα στους χώρους του λατομείου, καθώς ήταν μια μεγάλη αποθήκη πυρομαχικών, υπάρχουν εγκαταστάσεις, όπως οι σιδηροτροχιές, για τη μεταφορά των πυρομαχικών, και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά, τα οποία σε συνδυασμό με το δίκτυο των γερμανικών αμυντικών έργων της περιόδου που κατασκευάστηκαν, με αγγαρεία των κατοικων της Μεσαράς, συνιστούν ένα πολύ σημαντικό ιστορικό στοιχείο για την ευρύτερη περιοχή.
Το Υπουργείο Πολιτισμού έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον του, τουλάχιστον τα δύο τελευταία χρόνια, έμπρακτα, για την ανάδειξη εγκαταστάσεων των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, ακριβώς μέσα από τη λογική της ανάδειξης του ιστορικού τουρισμού στην Ελλαδα, που ενώ έχει αναπτυχθεί σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν ανάλογες εγκαταστάσεις των δύο πολέμων, δεν έχουν αξιοποιηθεί εδώ, όπως θα έπρεπε. Επομένως, έχουμε κάθε λόγο να μας ενδιαφέρει η ανάδειξη του συγκεκριμένου λατομείου/σπηλαίου του Λαβυρίνθου, σε συνδυασμό και με τις άλλες εγκαταστάσεις.
Επαναλαμβάνω, ότι από τη στιγμή που δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες ασφάλειας για την προσέγγιση του σπηλαίου και εξασφαλιστεί η δυνατότητα στα στελέχη του Υπουργείου Πολιτισμού, καθώς και σε άλλους επιστήμονες οι οποίοι προφανώς θα χρειαστούν, να εισέλθουν στο σπήλαιο, το ΥΠΠΟΑ, σύμφωνα πάντα με τις αρμοδιότητές του, θα κάνει αυτό που πρέπει να κάνει."
