Επί Τουρκοκρατίας στα χωριά από τα Σφακιά μέχρι τη Σητεία ανέπτυξαν μεγάλη επαναστατική δράση οι Χαΐνηδες, ο φόβος και τρόμος των Τούρκων αγάδων.
Το μεγαλύτερο άντρο χαΐνηδων παρατηρήθηκε στην Τουρκομεσσαρά. Ήταν κυρίως νέοι οι οποίοι δεν άντεχαν την καταπίεση του κατακτητή και ξεσηκώνονταν εναντίον τους. Οι χαΐνηδες δρούσαν αυτόνομοι κυρίως Η λέξη, προέρχεται από την τουρκική hain που σημαίνει δόλιος, προδότης ή αραβικά خائن (ḵẖāʼin) Κάιν ο αχάριστος προδότης, εκ του αδελφοκτόνου Κάιν.
Ένας σημαντικός χαΐνης της Κρήτης είναι ο Μιχάλης Βλάχος ή Καλησπέρης. ανεψιός του Μελέτιου Καλησπεράκη ηγούμενου της μονής Ιερουσαλήμ Μαλεβιζίου, ο οποίος ήταν πρόεδρος της Επαναστατικής Επιτροπής Ανατολικής Κρήτης και καθοδηγητής της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης 1866.
Για την ιστορία να αναφέρουμε πως στα ιστορικά κείμενα οι Γωνιές αναφέρονται για πρώτη φορά το 1583 ως Gognés με 245 κατοίκους, το 1671 ως Gonyes με 42 χαράτσια και το 1881 Γωνιές με 344 κατοίκους
Τότε, κατά την περίοδο της Οθωμανικής Κατοχής στην Κρήτη δηλαδή, το χωριό ήταν έδρα επαναστατών και καταστράφηκε πολλάκις από τους Τούρκους, το 1830 μάλιστα, στη θέση Έβδομο σφαγιάστηκαν 74 κάτοικοι.
Οι κάτοικοι του χωριού όμως δεν πτοούνται και στην διάρκεια της Επανάστασης του 1866 δημιουργούν εκεί την έδρα της Επιτροπής Ανατολικής Κρήτης με επικεφαλής τον ηγούμενο της μονής Ιερουσαλήμ Μαλεβιζίου, Μελέτιο Καλησπεράκη, όπως ήδη προαναφέραμε
Ο Μιχάλης Βλάχος λοιπόν ή Καλησπέρης γεννήθηκε στο χωριό Γωνιές Μαλεβιζίου το έτος 1822. Χαίνης ήταν ο πατέρας του χαίνης κι ο ίδιος, και επι Τουρκοκρατίας το χωριό του ήταν κυριολεκτικά μια αστείρευτη πηγή χαΐνηδων
Οι Γωνιανοί χαΐνηδες εξορμούσαν καθημερινά από το Γωνιανό Αόρι εναντίον των Οθωμανών για να πατάξουν το άδικο όπου και αν συνέβαινε αυτό. Για τις αδικίες και τις βιαιοπραγίες των κατακτητών σε βάρος των Χριστιανών έπαιρναν αμέσως εκδίκηση. Για τους αγάδες και τους Τουρκοκρητικούς της Μεσαράς ήταν ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος.
Η δράση του Μιχάλη Βλάχου αρχίζει από την εφηβική του ηλικία μέχρι το έτος 1855. Σ’ αυτό το διάστημα πιάστηκε πέντε φορές και απέδρασε ισάριθμες από τις φυλακές του Μ. Κάστρου, όπως αναφέρεται σε ένα τραγούδι:
“Γιατί και πριν στην φυλακή ήτανε πηγαιμένος
πέντε φορές τους έφυγε αυτός ο αντρειωμένος”.
Για τελευταία φορά πιάστηκε το έτος 1855. Τότε όμως οι Τούρκοι έλαβαν τα μέτρα τους. Αυτή τη φορά τον έβαλαν στο κελί μελλοθανάτων. Ο Μεγάλος Κούλες, που φιλοξενούσε τις προηγούμενες φορές τον Γωνιανό εκδικητή, δεν εθεωρείτο ασφαλής πια για τον Βλάχο. Μέσα στη φυλακή ήταν πισθάγκωνα δεμένος με καραβόσκοινα και φορτωμένος με αλυσίδες 100 οκάδες, όπως λέγει η σχετική ρίμα:
“Το υψηλό του ανάστημα το πολυπαθιασμένο
Με αλυσίδες εκατό οκάδες φορτωμένο”.
Ο λόγος που πιάστηκε για έκτη φορά το έτος 1855 ήταν γιατί εσκότωσε τον Τουρκοκρητικό Αγά της Μεσαράς Σουλεϊμάν Περτζουλάκη στο Μετόχι του, που βρισκόταν στο χωριό Ροτάσι. Αυτή ήταν η τελευταία πράξη εκδίκησης του μεγάλου εξολοθρευτή των Τούρκων κι εκείνοι τον βασάνισαν απάνθρωπα στα μπουντρούμια της φυλακής πριν εκτελεστεί.
Η τελευταία απόδρασή του είχε γίνει στον φοβερό σεισμό των 7,7 Ρίχτερ της 30ης Σεπτεμβρίου 1856.
Περιγράφει ο Νικόλαος Σταυρινίδης στο βιβλίο του, "Μιχαήλ Βλάχος , ο τελευταίος Χαΐνης με το τραγικό τέλος":
" …Ο Βλάχος ευρίσκετο τότες εις την Πράσινην λεγόμενη φυλακήν που έκειτο εις την αυλήν του Διοικητηρίου (Πασσά την Πόρτα). Με την πρώτη δόνηση του σεισμού οι φρουροί της φυλακής εγκατέλειψαν τας θέσεις των. Οι φυλακισμένοι τότε εζήτησαν την βοήθεια του Βλάχου δια να τους σώση. Με την τεράστια μυϊκήν δύναμην που είχε κατόρθωσεν ούτος να αποσπάση τας σιδηράς ράβδους ενός παραθύρου της φυλακής και από το γενόμενον άνοιγμα ήρχισαν οι φυλακισμένοι να εξέρχονται εις την αυλήν. Δεν είχον όμως εξέλθει όλοι όταν συνεπεία δευτέρας δονήσεως του σεισμού ήρχισεν να καταρρέη η στέγη του οικοδομήματος. Τότε ο Βλάχος δια του σώματος αυτού υπεστήριξε την καταρρέουσαν στέγη μέχρις ότου διεκπεραιώθησαν όλοι οι εγκάρθητοι εις την αυλήν. Επηκολούθησαν δύο τελευταίαι ισχυρόταται δονήσεις και το κτίριον της φυλακής κατέρρευσεν εκ θεμελίων.Ο Βλάχος τότε και οι διασωθέντες εκ βεβαίου θανάτου φυλακισμένοι, ελεύθεροι πλέον διεσκορπίσθησαν εις την πόλιν του Ηρακλείου…"
Οι Τούρκοι τον είχαν δεμένο διαρκώς, φοβούμενοι μην αποδράσει και πάλι. Και στις 16 Φεβρουαρίου 1857 τον αποκεφάλισαν με μια ακόνιστη χατζάρα, για να υποφέρει ακόμα περισσότερο, όπως προέβλεπε ειδική διάταξη στο φιρμάνι, που ήλθε από την Κωνσταντινούπολη.
“Εννιά σπαθιές του παίξανε δε κόνε το καφά του
κι εγύρισε και έφτυσε ο Βλάχος τον φονιά του”.
Ο Βλάχος είναι ο ήρωας εκείνος, που περιφρόνησε το θάνατο, το δήμιο του και ολόκληρο τον οθωμανικό ζυγό. Αποκαλυπτικό είναι το σχετικό τραγούδι:
“εμίλησε τ’ αχείλι του το ιερό του στόμα
κόψετε το κεφάλι μου να γίνει η σάρκα χώμα”.
Aυτό ήταν το τραγικό τέλος του Βλάχου, του οποίου η εκτέλεση χαρακτηρίζεται από τον Ν. Σταυρινίδη “φρικτή και πρωτόφαντη” στο βιβλίο του “Μιχάλης Βλάχος” που εκδόθηκε το 1980.
O ανδριάντας του Ήρωα της Κρητικής επανάστασης Μιχαήλ Καλησπέρη (Βλάχου), βρίσκεται στη γενέτειρά του Γωνιές Μαλεβιζίου, κατασκευάστηκε από τη δημοτική αρχή Μαλεβιζίου με ίδια έσοδα και είναι του γλύπτη κ. Σώτου Αλεξίου.