Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη
Αν και μικρό αποτελεί ένα από τα πλέον ιστορικά χωριά του Δήμου Μαλεβιζίου αφού αναφέρεται ήδη από τον Φραντζέσκο Μπαρότσι το 1571 ως Chitaridha.
Στη συνέχεια, και στην ενετική απογραφή του 1583 αναφέρεται από τον Καστροφύλακα ως Chitharida με 69 κατοίκους ενώ το βρίσκουμε πάλι το 1630 να αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Βασιλικάτα ως Chitaridha
Στην οθωμανική απογραφή του 1671 το συναντάμε ξανά να αναφέρεται ως Ketaride με 12 χαράτσια, και στην απογραφή των Αιγυπτίων το 1834– η οποία διασώθηκε από τον Ρόμπερτ Πάσλεϊ,αναφέρεται ως Kitharida με 15 οικογένειες, όλες χριστιανικές.
Το χάνουμε για λίγο καθώς το χωριό καταστράφηκε ολοκληρωτικά στο φονικό σεισμό που έγινε το 1856 εξαφανίζοντας αρκετά σημεία της Κρήτης, και το συναντάμε χρόνια αργότερα στην απογραφή του 1881, με την Κιθαρίδα τότε να έχει 160 Χριστιανούς και 2 Τούρκους κατοίκους και να υπάγεται στον δήμο Κρουσώνα
Στην απογραφή του 1900 ανήκε ακόμα στον ίδιο δήμο και είχε 149 κατοίκους, το 1920 είχε οριστεί έδρα ομώνυμου δήμου, το 1925 προσαρτήθηκε στην κοινότητα Κρουσώνα, όπου και παρέμεινε μέχρι το πρόγραμμα Καποδίστριας προσαρτήθηκε στον δήμο Κρουσώνα.
Το αρχαίο μνημείο της Παναγίας της Ελεούσας ή ναός Αγίου Φανουρίου στην Κιθαρίδα.
Ο ναός της Παναγίας της Ελεούσας, που συχνά θα ακούσετε να αποκαλούν και ναό του Αγίου Φανουρίου αποτελούσε κατά το παρελθόν τμήμα μιας από τις παλαιότερες εκκλησίες της Κρήτης γι’ αυτό και έχει χαρακτηριστεί ως αρχαίο μνημείο καθώς ως μονή υπάρχει εκεί από την Β Βυζαντινή περίοδο, τον 11ο αιώνα δηλαδή, χωρίς όμως να έχει διαπιστωθεί αν στην ίδια θέση δεν υπήρχε κάποιο άλλο μοναστήρι και πριν την αραβική κατάκτηση.
Το σίγουρο πάντως είναι πως η ακμή του μοναστηριού προσδιορίζεται την περίοδο της Ενετοκρατίας (1204-1669), και λειτουργούσε ως γυναικεία Μονή, κατά την όψιμη ωστόσο Τουρκοκρατία γίνεται ανδρική και αποτελούσε μετόχι της μονής Αγίας Ειρήνης.
Το συγκρότημα εκτός από τα κελιά διέθετε επίσης ξενώνες και βιβλιοθήκη, τα περισσότερα από αυτά όμως καταστράφηκαν από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821 και το 1841, με άδεια της Τουρκικής διοικήσεως, ιδρύεται στη μονή σχολείο, ένα από τα πρώτα στην Κρητική ύπαιθρο.
Σήμερα δυστυχώς σώζεται μόνο το Καθολικό του μοναστηριού, ένα τμήμα των κελιών κι ένα από το σχολείο, έστω κι έτσι όμως μπορούμε να διαπιστώσουμε πως πρόκειται για ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό, αρχιτεκτονικά, έργο!
Το σημερινό κτήριο κτίσθηκε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, λειτουργούσε δε ως τα μέσα του 20ου αιώνα, εξυπηρετώντας τα χωριά του Μαλεβιζίου