Γράφει η Ρίκη Ματαλλιωτάκη
Ο καρπός της ελιάς απο τα βάθη των αιώνων αποτελεί ένα απο τα πλέον δυνατά χαρτιά στην οικονομία της Κρήτης , γι' αυτό ακριβώς και κάποτε το λιομάζωμα δεν ήταν εργασία αλλά γιορτή για κάθε αγροτική οικογένεια του νησιού.
Οι μέρες που μαζεύονταν ο καρπός του χρυσού της Κρήτης, όπως πολύ σοφά αποκαλείται η ελιά, ήταν κάποτε- τότε που τα λιοχώραφα δεν είχαν ξηλωθεί όπου βολευε για να γίνουν ξενοδοχεία ή ενοικιαζόμενα δωμάτια- ήταν ιεροτελεστία που γίνονταν ευλαβικά και συγκέντρωνε απίστευτα συναισθήματα ελπίδας και φυσικά συντροφιάς.
Κι όπως νομίζω όλοι οι Κρητικοί έχουμε παιδικές μνήμες , έτσι έχω κι εγώ τις δικές μου που κρατούν απο το Μαλεβίζι, και μάλιστα εδω και πάνω απο μια τριαντακονταετία τις έχω διασφαλίσει καλά μην μου θολώσει το μυαλό και τις αρπάξει ο χρόνος γιατί τις θεωρώ άκρως πολύτιμες.
Θυμάμαι λοιπόν τη γιαγιά, τη θεία, το θείο, τον ξάδελφο, την ξαδέλφη, τον γείτονα, τους γείτονες, όλο τον κόσμο τέλος πάντων σε αναβρασμό την περίοδο του λιομαζώματος καθώς τότε, βλέπεις, δεν υπήρχαν ούτε τέσσερα επί τέσσερα, ούτε καν σκέτα αγροτικά, ένα γαιδουράκι μόνο, άντε και οι πιο ευκατάστατοι, μια σκαφτική μηχανή, που πάνω φόρτωναν όλα τα χρειαζούμενα της επομένης, που δεν ήταν και λίγα.
Δεν διέθεταν επίσης ούτε ραβδιστικά, ένα "ντεμπλί" είχαν όλο κι όλο και μ' αυτό χτυπούσαν το καρπό για να πέσει κάτω, κι αυτό όμως έγινε αργότερα αφού τότε οι ελιές ήταν τότε κατά το πλείστον χοντρολιές, που σημαίνει ότι εκείνος που τις μάζευε τις συγκέντρωνε απο τη γης και τις έβαζε μέσα σε ένα καλάθι, κι όχι πάνω απο τα πανιά όπως γίνεται σήμερα.
Στον πίνακα του μεγάλου λαικού ζωγράφου Θεόφιλου μπορούμε να παρατηρήσουμε άνετα τα χαμογελαστά πρόσωπα, τη συγκεντρωμένη οικογένεια, καθώς επίσης και το μάζεμα του καρπού απο κάτω όπως ήδη αναφέραμε προηγουμένως.
Και στη φωτογραφία αυτή βλέπουμε όμως το μάζεμα του καρπού απο κάτω, καθώς επίσης και τα μαντήλια που φορούσαν οι γυναίκες για να προφυλαχτούν απο τον αέρα ή τον ήλιο.
Αυτό επίσης που εντυπωσιάζει στην παραπάνω φωτογραφία είναι το πλήθος των γυναικών… πολλές γυναίκες, είναι δυνατόν ένα σπίτι να έχει τόσο θηλυκά ; Δεν αποκλείεται φυσικά, βλέπεις τότε γεννούσαν πολλά παιδιά οι άνθρωποι, το πιο πιθανό όμως είναι οι ελιές στο συγκεκριμένο χωράφι να έχουν παρθεί "μισακές". Και τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει απλούστατα ότι επειδή δεν υπήρχαν τα οικονομικά περιθώρια για εργάτες, οι ελιές μαζεύονταν με τον εξής τρόπο:
Σήμερα βοηθώ εγώ εσένα, αύριο βοηθάς εσύ εμένα, κάτι που αποδεικνύει επίσης τη σύμπνοια και την αλληλεγγύη που υπήρχε τότε στην κοινωνία
Ναι, θυμάμαι πως υπήρχαν κι αυτές τότε, οι μαζώχτρες, που έρχονταν κάθε χρόνο την περίοδο του μαζέματος- και του τρύγους φυσικά αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία-απο άλλα φτωχότερα χωριά στα πλουσιότερα για να βγάλουν ένα μεροκάματο, και δεν εννοώ μόνο στις Δαφνές που είναι το χωριό των αναμνήσεων μου, αλλά ολάκερη την επαρχία Μαλεβιζίου που ήταν ανέκαθεν απο τα πιο γόνιμα μέρη της Κρήτης.
Άλλος ένας πίνακας του Θεόφιλου