Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη
Η Ιερά Μονή Σαββαθιανών είναι γυναικείο μοναστήρι που βρίσκεται στους πρόποδες του Όρους Βασιλικό, κοντά στη Ρογδιά, σε υψόμετρο 440 μέτρων υψόμετρο, κτίστηκε το 13ο αιώνα , χωρίς όμως να είναι και σίγουρο, προς τιμήν του Αγίου Αντωνίου και αποτελεί κόσμημα για την επαρχία Μαλεβιζίου
Ο ναός έχει δύο κλίτη και είναι αφιερωμένος στον Άγιο Σάββα και στον Άγιο Αντώνιο. Το κλίτος του τελευταίου είναι αρχαιότερο και βρίσκεται κατά το ένα μέρος μέσα σε προεξοχή βράχου. Το 1954 κτίστηκε το κλίτος του Αγίου Σάββα. Αυτό αναφέρεται και σε εντοιχισμένη πλάκα
Η μονή αναφέρεται από τον Cornelius μαζί με άλλα μοναστήρια στην Κρήτη με το όνομα Monasterium S. Sabbe Abbatis de Savatiani. Άλλοι ερευνητές (Νουχάκης) αναφέρουν ότι η ίδρυσή της έγινε από Ενετούς και ιδρυτής ήταν ο πρώτος ηγούμενος, Ναθαναήλ. Επρόκειτο για τον μόνο επιζήσαντα από τους μοναχούς άλλου μοναστηριού του Αγίου Σάββα, έπειτα από φονική επιδρομή πειρατών. Μάλιστα οι κουρσάροι κατέστρεψαν εκείνη τη μονή και μετά ο Ναθαναήλ οικοδόμησε μονύδριο σε όρος με την ονομασία Βασιλικό, στη μνήμη του Αγίου Αντωνίου, που επονομάστηκε Σαββαθιανά.
Στη θύρα του μοναστηριού βρίσκεται επιγραφή, που αναφέρει τη χρονολογία 1635. Στο χώρο του μοναστηριού βρίσκονται και οι τάφοι του αγωνιστή της Κρητικής Επανάστασης, Ηρακλή Κοκκινίδη, του Ν. Κοκκινίδη και του ιεροδιάκονου Ευμενίου, που σκοτώθηκε κατά την Επανάσταση του 1866.
Αυτά σε ότι αφορά την ιστορικότητα του νησιού, τώρα όμως μας αφορά περισσότερο το πως βιώνουν οι μοναχές της μονής τούτες τις άγιες μέρες και πως προετοιμάζονται για να υποδεχτούν
τους εκατοντάδες πιστών που κάθε χρόνο την επισκέπτεται.
Αρκετές ημέρες λοιπόν πριν τη Μεγάλη Εβδομάδα οι μοναχές ασχολούνται με τον καθαρισμό της μονής, βάφουν, ασβεστώνουν, καθαρίζουν, ώστε το Μεγαλοβδόμαδο να μην έχουν να ασχοληθούν με τίποτα άλλο εκτός απο την εκκλησία όπου ξοδεύουν τουλάχιστον το μισό 24ωρο τους.
Απο τη Μ. Δευτέρα ως τη Μ. Τετάρτη δεν τρώνε τίποτα, τη Μ. Τετάρτη όμως αφού κάνουν προηγιασμένη και κοινωνήσουν μπορούν να πιουν ένα καφέ.
Τη Μ. Πέμπτη, Τη Μ. Παρασκευή και Μ. Σάββατο γίνονται ολονύκτιες ακολουθίες ενώ τη Μ. Πέμπτη το βράδυ, αφού τελειώσουν τα δώδεκα ευαγγέλια πολλές αδελφές μένουν μέχρι το πρωί στην εκκλησία με ένα σταυρό, κάνοντας μετάνοιες, προσευχή και αναγνώσεις μέχρι το πρωί της άλλης μέρας που ακολουθεί η Αποκαθήλωση… μια στιγμή συγκλονιστική άκρως συγκλονιστική τόσο για τις μοναχές όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο.
Η ημέρα της Μ. Παρασκευής είναι ημέρα άνευ ύδατος, δηλαδή τέλειας νηστείας αφού οι μοναχές ούτε νερό πίνουν ούτε τρώνε το ελάχιστο, και το βράδυ στη μονή επικρατεί το αδιαχώρητο απο τον κόσμο.
Το Μ. Σάββατο οι μοναχές βάφουν τα αυγά τους που μπορεί να φτάσουν και τα 800 γιατί την ημέρα του Πάσχα προσφέρουν αυγό σε όποιον επισκέπτεται τη μονή.
Ακόμα, φέρνουν το ψάρι και το προετοιμάζουν μια και οι μοναχές εκεί δεν τρώνε ποτέ κρέας αλλά μονάχα ψάρι, ακόμα και τη μέρα του Πάσχα.
Το βράδυ δεν κοιμούνται καθόλου αλλά πηγαίνουν από πολύ νωρίς στην εκκλησία, κάνουν ανάγνωση ένα βιβλίο μέχρι τις 12 που γίνεται η ανάσταση.
Η λειτουργία κρατάει δύο ώρες και κατά τις 2.30 τελειώνει και τότε μπορούν επιτέλους να απολαύσουν το πασχαλινό τραπέζι,.
Την ημέρα του Πάσχα επικρατεί μία χαρμόσυνη ατμόσφαιρα και οι αδελφές ψάλλουν και κτυπούν όλη μέρα την καμπάνα ενώ οι αρχάριες μαθαίνουν την καμπάνα.