Μια επιστολή που έστειλε Γεώργιος Μ. Βιστάκης το 1940 προς την Νομαρχία Ηρακλείου φωτίζει πολλές άγνωστες πτυχές της ιστορίας των επαναστάσεων του 1896-98 στη νησί μας, αλλά πρωτίστως φωτίζει κάποιες πιο σκοτεινές γωνιές ενός λησμονημένου παρελθόντος. Ξεκλειδώνει θα έλεγα, κάποια κουτάκια κλειδωμένα για έναν και πλέον αιώνα.
Εδώ ο Γ. Μ. Βιστάκης στην επιστολή αυτή, μας δίνει απαντήσεις για σημαντικά πρόσωπα που έμειναν στην σκιά, που πέρασαν στη λήθη της ιστορίας για πολλά χρόνια, λες και δεν άφησαν το αποτύπωμα τους στα δρώμενα των Κρητικών επαναστάσεων και τώρα ήρθε η ώρα να φανερωθούν.
Ο Μιχαήλ Γ. Βιστάκης ήταν εκ των πρωτεργατών της "Συντροφιάς του Βραχασίου". Μια συντροφιά νέων ανθρώπων λόγιων, που οργάνωσε προετοίμασε και προώθησε το Κρητικό ζήτημα προς τους επαναστάτες και λόγιους της εποχής.
Ο Γεώργιος Μ. Βιστάκης -γιος του προηγούμενου- μας πληροφορεί βάσει του πιστοποιητικού που παρουσιάζουμε πως γεννήθηκε στο Δήμο Ηρακλείου το 1874, είναι γιος της Μαρίας και του Μιχαήλ. Γ. Βιστάκη, κατάγεται από τα Καλέσσα Μαλεβυζίου, κατοικεί στο Μετόχι ‘’Βιστάκη’’ στον Ξηροπόταμο Ηρακλείου και σπούδασε Νομικός. Τα Καλέσσα που πρόσφατα μετονομάστηκαν σε Καλέσια είναι δύο πανέμορφα αμφιθεατρικά χωριά του Δήμου και Επαρχίας Μελεβυζίου τα Άνω και Κάτω Καλέσια στα νοτιότερα της πόλεως του Ηρακλείου που βλέπουν στον κόλπο του Χάνδακα με κύρια ασχολία των κατοίκων την αμπελουργία/σταφιδοπαραγωγή και ελαιουργία.
Ένα πολύ σημαντικό πρόσωπο αναφέρεται στην επιστολή, ο πατέρας του, ο οποίος του εμφύσησε την θέρμη του επαναστάτη.
Ο Γεωρ. Βιστάκης μας ενημερώνει πως ο πατέρας του Μιχ. Βιστάκης ήταν από τα Καλέσσα -κι όχι από το διπλανό χωριό Κεραμούτσι όπως γνωρίζαμε μέχρι πρότινος,- πως ήταν επικηρυγμένος από τους Οθωμανούς και πήρε αμνηστία το 1874 από την Τουρκική κυβέρνηση οπότε επέστρεψε στο Ηράκλειο. Όμως απεβίωσαν σύντομα οι γονείς του, κι εκείνον με τον αδελφό του τους ανέθρεψαν οι δύο ανύπαντρες αδελφές του πατέρα τους Παρασκευή και Αναστασία Βιστάκη με το επίδομα του αγωνιστού αδελφού τους που ελάμβαναν εκ της Ελληνικής κυβερνήσεως.
Ο Μιχ. Βιστάκης έφυγε από τη ζωή όπως διαπιστώνουμε νεότατος όπως και η σύζυγός του Μαρία και άφησαν πίσω τους δυο πολύ μικρά παιδάκια. Αν κρίνουμε από την παρακάτω επιστολή του Καλοκαιρινού το 1860, -που παρακαλεί τον Λόγιο Γεωργιάδη- απεστάλη στην Αθήνα ως σπουδαστής. Στις φωτογραφίες που τον έχω δει φαίνεται ένας άνθρωπος αδύναμος, φιλάσθενος και πολύ ταλαιπωρημένος.
Ο Μιχαήλ Γεωργ. Βιστάκης από τους μετριοπαθείς ίσως, πρωτεργάτες της επανάστασης του 1866-69. Πληρεξούσιος Μαλεβυζίου, μορφωμένος, όπως θα δούμε στη συνέχεια του αφιερώματος σπουδαγμένος με την βοήθεια του Ανδρέα Δημ. Καλοκαιρινού, μέλος της συντροφιάς του Βραχασίου, ο έτερος στο καρέ θα έλεγα της συντροφιάς, (Λόγιου Γεωργιάδη – Κων.Σαρολίδη – Στυλ.Παπαδάκη).
Με ένα βιβλίο γνωστό στο ενεργητικό του ( Ο Γενικός Πόλεμος και το Ανατολικόν ζήτημα /1868-1870) στο οποίο αναλύει, καυτηριάζει την Ευρωπαϊκή πολιτική στα επεκτατικά σχέδια της Τουρκίας, κρίνει την πολιτική του Ναπολέοντα στο Ανατολικό ζήτημα, και την επέκταση της Τουρκικής κυριαρχίας, με τεράστια συμμετοχή ως μέλος της Επιτροπής των Ανατολικών Επαρχιών στις επαναστάσεις δεν έγινε ευρέως γνωστή η αγωνιστική δράση και το έργο του.
Σε μια επιστολή που αποστέλει ο Ανδρέας Δημ. Καλοκαιρινός το 1860 στον Λεωνίδα Λόγιο Γεωργιάδη, αναφέρει τον Μιχ. Βιστάκη. Υποπρόξενος Αγγλίας τότε ο Καλοκαιρινός, μόλις ένα χρόνο πριν, κατόρθωσε να αγοράσει το Υποπροξενείο Ηρακλείου μετά τον θάνατο του συνεταίρου του Ιωάννου Ιττάρ, ο οποίος κατείχε το Υποπροξενείο μέχρι τότε. Στην επιστολή προς τον Γεωργιάδη τον παρακαλεί να λάβει τον νεαρό τότε Μιχ. Βιστάκη, κομιστή της επιστολής, ως σπουδαστή στην Αθήνα και να τον βοηθήσει.
Του αναφέρει πως του έβγαλε ένα επίδομα των 10 δρχ. ο ίδιος, κατόρθωσε δε να του χορηγήσει η Δημογεροντία άλλες 10 δρχ. και έπεισε επίσης και τον Μητροπολίτη να του χορηγήσει άλλες 10 δρχ. Όμως του αναφέρει πως η ζωή του σπουδαστή είναι δύσκολη στην πρωτεύουσα και τα χρήματα δεν αρκούν, οπότε ζητά να μιλήσει στον Αντώνιο Φ. Παπαδάκη να βοηθήσει τον φτωχό νέο που έχει διακαώς την επιθυμία να σπουδάσει.
Ο Νομικός Γεώργιος Μ. Βιστάκης, ένας ένθερμος πατριώτης όπως διαπιστώνουμε από άρθρα του δημοσιευμένα στην εφημερίδα του Ιωάννη Μουρέλλου Ν.ΕΦΗΜΕΡΙΣ, μια πολύπλευρη προσωπικότητα διετέλεσε Πρωτοδίκης Ρεθύμνου και Χανίων, Δικηγόρος Ηρακλείου, Νομάρχης Ρεθύμνης και Χανίων, Βουλευτής και Δημοτικός Σύμβουλος Ηρακλείου.
Αλλά και αρθρογράφος στην εφημερίδα ΕΣΤΙΑ όπου δημοσίευσε στην ΕΠΙΦΥΛΛΙΔΑ σε δέκα συνέχειες το ιστορικό ντοκουμέντο Ο ΑΓΩΝ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ- Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΕΝ ΜΑΛΕΒΥΖΙΩ (Σημειώσεις εξ Ημερολογίου) όπου περιγράφει την επανάσταση του Μαλεβυζίου Ηρακλείου.
Στην επιστολή του Ο Γ. Βιστάκης μας μιλάει επίσης για τον Γεώργιο Σάρρο, Πρόξενο στο Ηράκλειο και σημαντικό αρωγό της επανάστασης, τον οποίο έχουμε συναντήσει και στις επιστολές του Γεωργ. Σαρολίδη. Μας εξιστορεί πως έλαβε μέρος στις μάχες δίπλα στον Ιωάννη Νικολιωτάκη ή Σφακιανάκη τον μεγάλο οπλαρχηγό από το Χάρακα Μονοφατσίου, τον Οπλαρχηγό και πληρεξούσιο Ηρακλείου Ζαχαρία Θειακάκη, πενθερό του μετέπειτα πρωθυπουργού Εμμ. Τσουδερού καθώς και του στρατηγού Γεώργιου Κατεχάκη, ο οποίος βρήκε φρικτό θάνατο στα γεγονότα του Ηρακλείου το 1898, τον Λόγιο/Οπλαρχηγό Ιωάννη Περδικάρη από την Τύλισσο και τον σωματάρχη Ντεντιδάκη, ο οποίος στις συμπλοκές του 1896 έπεσε ηρωικά δίπλα του πολεμώντας στο Μετόχι του Θεακάκη.
Στην οκτασέλιδη επιστολή του ο Γεώργιος Βιστάκης κατακρίνει τον Ηλία Βουτιερίδη για μεροληψία στις σελίδες του βιβλίου του «Ημερολόγιον του Τάγματος των Επιλέκτων Κρητών» και ξεδιπλώνει την ζωή και την διαδρομή του ως Νομικός, ως αγωνιστής που πληγώθηκε στο μέτωπο υπερασπιζόμενος το χωριό του τα Καλέσσα και ως επαναστάτης που πολέμησε υπό την σημαία του Αρ.Κόρακα για την ελευθερία του τόπου του. Τέλος περιγράφει πως ο αντισυνταγματάρχης Αριστοτέλης Κόρακας Γενικός Αρχηγός των 12 Ανατολ. Επαρχιών στις επαναστάσεις 1896-97 τον επιβράβευσε για τους αγώνες του ανακηρύσσοντας τον Οπλαρχηγό Μαλεβυζίου και Τεμένους εν έτει 1897.
Η Επιστολή του Γ. Μ. Βιστάκη αναφέρει αυτολεξεί τα εξής:
Προς την Νομαρχίαν Ηρακλείου
Αίτησις
Γεωργίου Μιχαήλ Βιστάκη κατοίκου ομονύμου Μετοχίου παρά τον Ξηροπόταμον
(Ουδέποτε εζήτησε ηθικήν ή υλικήν αμοιβή Χανιά 2/7/1940 Υπογραφή ο Γραμματεύς Μ.Σακταδάκης)
(Δεκτή Τρίτη Τάξις Ηράκλειον 12/7/1940 /υπογραφές… )
Κύριε Νομάρχα
Όλως τυχαίως έλαβον γνώσιν της υπ. αριθμόν 165 και χρονολ. 20 Δεκεμβρίου 1939 υμετέρας εγκυκλίου προς τον Δήμαρχον Ηρακλείου και τους Προέδρους των Κοινοτήτων Ν. Ηρακλείου δι ής γνωρίζετε ότι η Κυβέρνησις προτίθεται να ρυθμίση το ζήτημα παροχής υλικής ή ηθικής αμοιβής εις τους παλαιούς αγωνιστάς Κρητικών αγώνων.
Η εγκύκλιος αύτη υμών με φέρει εις δυσχερή θέσιν διότι αναφέρεται εν αυτώ ότι δέον να αναγράφουσι οι αιτούντες μετά πάσης δυνατής λεπτομερείας τους αγώνας εις ους συμμετέσχον. Το τοιούτον με φέρει εις την ανάγκην να περιαυτολογίσω αλλ’ αφού είναι ανάγκη θα είμαι συγχωρητέος.
Ο πατήρ μου Μιχαήλ Βιστάκης ήτο πρωτουργός της επαναστάσεως του 1866. Καταφυγών εις Αθήνας μετά την πτώσιν της επαναστάσεως έλαβε σύνταξιν παρά του αειμνήστου Α. Κουμουνδούρου την οποίαν τυχών αμνηστείας υπό της Τουρκικής Κυβερνήσεως μόλις το 1874 και κατελθών εις Ηράκλειον μετέτρεψεν η Κυβέρνησις επ’ ονόματι των αδελφών του Παρασκευής και Αναστασίας Βιστάκη αίτινες ελάμβανον ταύτην μέχρι προ ολίγων ετών όταν απέθανον.
Του πατρός θανόντος αι αδελφαί του ανέθρεψαν εμέ και τον αδελφόν μου δια του βοηθήματος της Ελληνικής Κυβερνήσεως.
Βαδίζων επί τα ίχνη του πατρός μου από νεαρωτάτης ηλικίας ηγωνιζόμην κατά της Τουρκικής Κυριαρχίας ήτοι από του 22 έτους ότε ενήργησα τας συναθροίσεις εις Κιθαρίδα κατά της Τουρκικής κακοδιοικήσεως τον Μάιον του 1894 ότε η Τουρκική Διοίκησις και ηναγκάσθη να αλλάξει το φορολογικόν σύστημα προς καθησύχασιν του λαού.
Μετά δύο ετών την 4 Ιουνίου 1896 έδωσα εξετάσεις και ανηγορεύθην διδάκτωρ της Νομικής. Μετά ένα μήνα ακριβώς κατηρχόμην εν Μαλεβύζι και εις το ιδιαίτερον μου χωρίον Καλέσσα ότε η επανάστασις εκείνη εγενικεύθη εν τω Νομώ Ηρακλείου, μετά των λοιπών σωματαρχών Θειακάκην, Σφακιανάκην (Ιωαν. Νικολιωτάκη/Αϊνικολιώτη) και Ντεττιδάκη. Έλαβον μέρος εις τας τέσσαρας μάχας ή συμπλοκάς του 1896 και ο μακαρίτης Ντεττιδάκης επληγώθη εις το πλευρόν μου εις το Μετόχι Θειακάκη.
Αναγκασθείσης της Πύλης να χορηγήση τας Μεταρρυθμίσεις ανεχώρησα δι’ Αθήνας επανελθών εις Ηράκλειον τον Οκτώβριον και διορίσθην δικηγόρος. Τα της επαναστάσεως εκείνης εν δυνατή λεπτομερεία εδημοσίευσα εις την «Εστίαν» εν επιφυλλίδη από του αριθ. 342 της 6ης Ιανουαρίου 1897 έως του αριθ. 354 της 22ας Ιανουαρίου υπό τον τίτλον Ο Αγών της Κρήτης Η Επανάστασις εν Μαλεβυζίω.
Από τον Οκτώβριος-Νοέμβριον οι Τούρκοι αποστέργοντες τας Μεταρρυθμίσεις προσεπάθουν συλλέγοντες τον ελαιόκαρπον να εισέλθωσιν εις Ηράκλειον και δια σφαγής των Χριστιανών να εμποδίσωσι τας Μεταρρυθμίσεις.
Την 14ην Ιανουαρίου 1897 οι Τούρκοι συγκεντρωθέντες εις Γενί Τσαμί προσέβαλον χριστιανούς χωρικούς από Καλέσσα, Βούτες και άλλα χωριά και διήρπασαν τας αποσκευάς των. Ολίγας ημέρας πριν είχον κρούσει εις τους συμπολίτας μου τον κώδωνα του κινδύνου αλλά δεν με ήκουσαν και την τελευταίαν στιγμήν ήτοι την 15ην Ιανουαρίου την νύκτα εκλήθην εις το Ελληνικόν Προξενείον ο Πρόξενος Γ. Σάρρος και οι πρόκριτοι Θειακάκης και Περδικάρης μοι ανέθεσαν όπως εξέλθω του Ηρακλείου και ενεργήσω τας πολιορκίας των εν τη υπαίθρω Τούρκων εντοπίων και στρατιωτών.
Με μυρίους κινδύνους ανεχώρησα εξ Ηρακλείου την 16ην Ιανουαρίου με το πλοιάριον του Σταυριανού, έφθασα την νύκτα εις Ρογδιά και την πρωίαν εκ Τύλισσου οπόθεν μετά του συνοδού μου Κυριάκου Μπεράκη εξαπελύσαμεν την διαταγήν των πολιορκιών αίτινες εκτελεσθείσαι αυθημερόν απέκλεισαν από το Ηράκλειον δισχιλίους Τούρκους ενισχύσας και στρατιώτας και αι πολιορκίαι αύται έσωσαν τους Ηρακλειώτας από βεβαίας σφαγής διότι οι Τούρκοι Ηρακλείου εσυνθηκολόγησαν και άφησαν ελεύθερους τους χριστιανούς της πόλεως να απέλθωσιν.
Το πρωταρχικόν τούτο γεγονός των πολιορκιών των Τούρκων Ηρακλείου από της 17ης Ιανουαρίου 1897 ότε και άρχεται η Επανάστασις αύτη περιγράφεται εις το βιβλίον του κ. Ηλία Βουτιερίδη, Ημερολόγιον του Τάγματος Επιλέκτων Κρητών εις τας σελίδας 49, 50 και 51 ουχί εις ιδιαίτερον κεφάλαιον ως ίδει αλλά παρεπιπτόντως εις το κεφάλαιον Ι’. « Αι σφαγαί της Σητείας».
Διατί; Την λύσιν μας την δίδει το γνωμικόν των προγόνων μας: « Κεραμεύς κεραμεί κοτίει» Ο κ. Βουτιερίδης έγραφεν υπό την επήρειαν άλλου Κρητός αυτού και δεν άφηνεν ο φθόνος το πρωταρχικόν γεγονός της Επαναστάσεως, αι πολιορκίαι των Τούρκων του Ηρακλείου οφειλόμεναι εις τον Γ. Βιστάκην να εξαρθώσιν πέραν του δέοντος!!!
Έλαβον μέρος εις όλας τας μάχας αίτινες έγιναν από της 14ης Φεβρουαρίου μέχρι της 29ης Μαρτίου από Γάζι μέχρι Σταυράκιαν. Την 29ην Μαρτίου επληγώθην εις το μέτωπον υπερασπίζον το χωριό μου Καλέσσα.
Διατελών εισέτι κλινήρης έλαβα από τον Γενικόν Αρχηγόν των 12 Ανατολικών Επαρχιών Κύριον Αρ. Κόρακαν τον εν αντιγράφων αντιπεφωνημένω και βεβαιωμένω υπό του Κυρίου Νομάρχου Ηρακλείου διορισμόν μου ως οπλαρχηγόν Μαλεβυζίου και Τεμένους δια τας πολυτίμους υπηρεσίας μου κ.λ.π. κ.λ.π. ον και επισηνάπτω διότι μου είναι αδύνατον να χωριστώ του πρωτοτύπου. Η πολύτροπος τύχη δύναται να μου τον στερήσει. Τον Μαίον του ιδίου έτους εξελέγην πληρεξούσιος Βουλευτής Μαλεβυζίου παρακολουθήσας μέχρι τέλους τον εθνικόν αγώνα.
Διωρίσθην υπό της Α.Β. Υψηλότητος του Πρίγκηπος Γεωργίου Πρωτοδίκης Ρεθύμνης και μετά τριετίαν τοιούτος Χανίων. Παρέμεινα εν τη δικαστική υπηρεσία μέχρι του Οκτωβρίου 1905 ότε παραιτηθείς εδικηγόρησα εν Ηρακλείω μέχρι του Απριλίου του 1915 ότε διωρίσθην Νομάρχης Ρεθύμνης μέχρις Αυγούστου. Είτα κατά Νοέμβριον ιδίου έτους Νομάρχης Χανίων απολυθείς από της Κυβερνήσεως Ζαΐμη τον Ιούλιον.
Διωρίσθην αύθης Νομάρχης μετά την 1ηνΝοεμβρίου 1920 και απελύθην υπό της Επαναστάσεως την 12ην Οκτωβρίου 1922.
Είτε εκ λόγων υπερεγωϊσμού είτε τουναντίον εκ λόγων μετριοφροσύνης και αξιοπρεπείας δεν ηθέλησα να ζητήσω σύνταξιν ούτε από το Κράτος ούτε από το Ταμείον Νομικών.
Ήδη η Σεβαστή Κυβέρνησις είναι εις θέσιν μόνη να κρίνει είτε περί της υλικής είτε περί της ηθικής αμοιβής μου ως Οπλαρχηγού Μαλεβυζίου και Τεμένους κατά τον προ 43 ετών διορισμόν του Γενικού Αρχηγού των 12 Ανατολικών Επαρχιών Κ. Αρ. Κόρακα.
Εν Μετοχίω Βιστάκην τη 15 Φεβρουαρίου 1940
Ο αιτών Οπλαρχηγός
Γ. Μ. Βιστάκης