Διαβάστε τα προηγούμενα ΕΔΩ
Κείμενο: Γεώργιος Χουστουλάκης
Φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης – Σύλλογος Μοχού – festivalakiΟ παπάς θα αναλάβει τα ο ζευγάρι να το οδηγήσει μπροστά στο Ιερό.
Η στεφάνωση
Βρισκόμαστε στο σημείο που ο γαμπρός και η νύφη με συνοδεία από τα αδέρφια τους, έχουν φθάσει επί τέλους στα σκαλιά της εκκλησίας.
Επάνω σε ευπρεπισμένο τραπέζι βρίσκεται το Ιερό Ευαγγέλιο.
Ο κουμπάρος θα φέρει να τοποθετήσει πάνω στο τραπέζι τα στέφανα, που θα περάσουν στα κεφάλια του αντρόγυνου
Επίσης θα τοποθετήσει με ένα πιατάκι μελοκάριδο (ματζούνι), «για να γλυκάνει το ζευγάρι», και να έχει «βίο γλυκό και ανθρόσπαρτο»,
Ένα ποτήρι καλό κόκκινο κρασί, το οποίο είναι κοινό μόνο για το ζευγάρι και για κανέναν άλλον, θα είναι και αυτό στο τραπέζι.!
Το κοινό ποτήρι, αντικαθιστά την «Ιερά Μεταλάβωση», όταν το μυστήριο ήταν συνδεδεμένο με τη θεία λειτουργία.
Το κρασί θα το προσφέρει ο Ιερέας αφού το ευλογήσει, λέγοντας:
«Ποτήριο Σωτηρίου λήψομαι, και το όνομα Κυρίου επικαλέσομαι» ,
πίνοντας σε τρείς δόσεις, ο γαμπρός πρώτα, και μετά η νύφη.
Αφού πιουν από το κοινό ποτήρι, και φάνε το μελοκάρυδο, ακολουθεί ο χορός του Ησαία.
Η στεφάνωση με τα τυπικά στέφανα, γινόταν από το 1930 και μετά. Νωρίτερα αντί στεφάνων, η στέψη γινόταν με κλίματα κρεβατίνας! Δύο κλίματα μακριά, τα έκαναν κύκλο, τα έδεναν με σπάγκο, και έφτιαχναν τα στέφανα.
Ο Ησαίας έξω από την εκκλησία!
Σε πολλά ορεινά χωριά της Κρήτης , ο χορός του Ησαία τα παλιά χρόνια, ήταν κανονικός χορός, και χορευόταν μάλιστα, έξω από την εκκλησία!
Χορευόταν σε κύκλο, και το χορό του Ησαία έσυρε πρώτος ο παπάς με το μαντιλάκι στο χέρι, πίσω το ζευγάρι, ο κουμπάρος, και ακολουθούσαν ξαδέρφια, φίλοι και συγγενείς.
Στο χορό κρατούσαν σταυρωτά, ο πρώτος με τον τρίτο, ο τρίτος με τον πέμπτο κλπ, και χόρευαν σε κύκλο, με τους λυράρηδες πάντα στο κέντρο.
Στο χορό αυτό του Ησαία, υπήρχαν και εκκλησιαστικά λόγια, τα οποία έλεγε τραγουδιστά ο παπάς, τα έπαιζαν με τη λύρα οι οργανοπαίχτες, και τα λόγια τα επαναλάμβαναν όλοι οι καλεσμένοι του χορού
Πρέπει εδώ να πούμε, πως συνήθως ο παπάς, που ήταν ο καλλίφωνος του χωριού, μια και ήταν σπουδαγμένος με τους ήχους, ήταν και αυτός που πρώτος εδώ τραγουδούσε, αλλά δεν είναι και η μόνη φορά! Τραγούδαγε και αυτός το βράδυ στο τραπέζι, μαζί με τον κόσμο. Ήταν δε όλοι οι παπάδες, εκτός από καλοί αηδοί, και καλοί χορευτές!
Ο «Ύμνος του Ησαία»
Ο παλιός αυτός « Ύμνος του Ησαία», είχε τα εξής θρησκευτικά λόγια:
ΔΟΞΑ ΝΑ ΧΕΙ ΠΑΣΑ ΜΕΡΑ
Δόξα να ’χει πάσα μέρα, κι ο Yιός με τον Πατέρα
και το Πνεύμα το Aγίο, το ζωαρχικό και θείο.
Δόξα νά ’χουν και τα Τρία, και η Δέσποινα Mαρία
στ’ς ουρανούς χορός και σχόλη, τον κρατούν οι Aποστόλοι.
Δώδεκα ‘ ναι οι Αποστόλοι, στο χορό κρατούνε όλοι.
Δώδεκα είναι με το μέτρος, στην ομπρός μεργιά ειν’ ο Πέτρος.
Πιάνει ο Παύλος τον Aντρέα, και οι άλλοι οι εννέα.
Φίλιππος τον Iωάννη και Θωμάς στη μέση πιάνει.
Τότε Mάρκος με καρδία, Σίμωνα και τον Mατθία.
Iάκωβος πιάνει Mατθαίο, κι άλλος το Bαρθολομαίο.
κι οι Προφήτες τραγουδούσι, ψάλλουν και κανοναρχούσι,
κι όπχοιος Παναγία κράζει, και Θεό πάντα λογιάζει.
O Δαβίδ παίζει την λύρα, Hσαΐας την κινύρα,
τ’ όργανον ο Zαχαρίας, άρπα παίζει ο Iερεμίας.
Kι η παρθένος η Mαρία, η αμόλυντος Kυρία,
έπεμψε για καλεστάδες, τέσσερεις Bαγγελιστάδες.
Tον Mατθαίον πρώτο βάνει, Πρόδρομο τον Iωάννη,
να καλέσουν και την Άννα, Iωακείμ και την Σωσάννα.
Eλισάβετ, Zαχαρία, την Mαγδαληνήν Mαρία,
τσ’ εβδομήκοντα Aποστόλους και τους αθλοφόρους όλους.
Στέφανο και των Mαρτύρων, τους χορούς των Aναργύρων,
ιεράρχες και οσίους και Αγίους δισμυρίους.
Mάρτυρα Aικατερίνη, Θέκλα και την Iουστίνη,
Παρασκευή, Aναστασία, την Aιγυπτία Mαρία.
Kι όλες με σπουδή κινούσι, την Παντάνασσα να βρούσι,
κι όποιος πάει στς Eκκλησίες, φεύγει από τες αμαρτίες.
Kι όποιος κάνει το Σταυρό του, άρματα έχει στο πλευρό του,
κι όποιος κάνει ελεημοσύνη, βρίσκει εκ Θεού ειρήνη.
Kι όποιος δεν κακολογήσει, εις τους ουρανούς θα οικήσει,
το λοιπόν και σεις παιδιά μου, κάνετε το θέλημά μου.
Το Θεό να αγαπούμε, και να το παρακαλούμε,
όλοι να αγαπηθούμε, στον παράδεισο να μπούμε.
Στο Παράδεισο να μπούμε, και ποτέ μας να μη βγούμε.
βάλετε κρασί να πχιούμε, όλο υγεία όλο γειά
Όλο υγεία όλο γεια, καλορίζικα παιδιά!
Τα καλορίζικα
Όσο διαρκούσε ο χορός, πετούσαν τα λεγόμενα «καλορίζικα»!
Πολύ παλιά, φυσικά ήταν δυσεύρετο το ρύζι, και δεν το πετούσαν ούτε στους νεόνυμφους!
Αντί για ρύζι, πετούσαν πέταλα από διάφορα λουλούδια ή αγριολούλουδα μαδημένα, όπως μαντιλίδες (άγριες μαργαρίτες), παπαρούνες, τριαντάφυλλα, κατιφέδες, που έβαζαν στο πανέρι, και είχαν φροντίσει τα κορίτσια οι φίλες της νύφης, να έχουν έγκαιρα προμηθευτεί!
Με τον καιρό, προστέθηκε και από λίγο ρύζι μέσα στα πέταλα των λουλουδιών, για «να ριζώσει το ζευγάρι»!
Έτσι σήμερα καθιερώθηκε σήμερα το ρύζι, αλλά πάντα και με λίγα πέταλα λουλουδιών μέσα.
Κουφέτα δεν υπήρχαν παλιά. Τον καιρό που εμφανίστηκαν τα κλασικά στέφανα, εμφανίστηκαν τα πρώτα μικρά κουφετάκια, που με τον καιρό πήραν τη σημερινή τους μορφή.
Πολλές φορές, φίλοι του γαμπρού, για να κάνουν πλάκα, πετούσαν αντί καλορίζικα, εκείνα τα μικρά κουφτάκια στο κεφάλι του γαμπρού!
Τα χαρίσματα του γάμου
Παλιά δεν έκαναν δώρα όπως σήμερα, απλά «χαρίζανε», δηλαδή, ρίχνανε χρήματα, στο δίσκο που κρατούσε στην εκκλησία, άνθρωπος της νύφης.
Τα χαρίσματα πάντα ανήκουν στη νύφη. Φυσικά και ότι αγοραστεί αργότερα από αυτά.
Πιο παλιά αντί για δίσκο, κρατούσε πάλι άνθρωπος της νύφης, ένα «βουργιδάκι σφακιανό», που ήταν σαν ταγάρι. Εκεί έβαζε ο άλλος το χέρι του μέσα, και έριχνε ότι νόμισμα ήθελε, χωρίς όμως να δει κανείς τι έριξε μέσα, κι αν έριξε καν!
Φεύγοντας από την εκκλησία ο κόσμος, πρώτα εχάριζε, παράλληλα έπαιρνε λίγα κουφέτα από το δίσκο, έκανε μια ευχή στο ζευγάρι, και έβγαινε έξω.
Δεν υπήρχαν «μουμπουνιέρες» παλιά, αυτές μας ήρθαν αργότερα.
Βάζοντας όμως το χέρι του στο ταγάρι, για τον κόσμο, ήταν σαν να έριχνε και αυτός χρήματα!
Αν το ζευγάρι, ήταν από νύφη που έκλεψε ο γαμπρός, στα χαρίσματα πήγαινε όλο το χωριό! Και αυτό, για να βοηθήσουν το νέο ζευγάρι, να ξεκινήσει το σπιτικό του, αφού πολλές φορές δεν συμφωνούσαν οι γονείς τους, και φυσικά, ούτε και τους βοηθούσαν!
Πήγαινε όμως όλο το χωριό μόνο στο χάρισμα, αφού γέμιζαν τη βούρια με χρήματα, τη παρέδιδε αυτός που τη κρατούσε στη νύφη λέγοντας:
«Πάρε εκειανέ τα χρήματα, να στήσετε το σπιτικό σας!» Πολλές φορές ήταν γερό κομπόδεμα, που και τα προικιά αγόραζαν όλα και έστηναν σπίτι!
Ακόμα και σπίτι να μην είχαν, θα τους το κανόνιζαν οι χωριανοί.
«Ε που θα τη πάει τη γυναίκα του, στο δρόμο?» έλεγαν στο χωριό, και ποτέ δεν άφηναν να γίνει αυτό, ένα σπίτι προσωρινά άδειο θα τους έβρισκαν οπωσδήποτε, «μέχρι να κάμουν το κουμάντο τους»!
Το πρώτο γλέντι έξω από την εκκλησία!
Βγαίνοντας από την εκκλησία ο κόσμος, και αφού «εχάριζε», στην πόρτα τον περίμεναν άνθρωποι με ένα μπουκάλι κρασί, κρέας βραστό στα πανέρια, και ένα πανέρι με κομμάτια από φρέσκα κουλούρια.
Θα ακολουθήσει ένα πρόχειρο γλέντι, και το γλέντι θα επαναληφθεί μεγαλύτερο και στο σπίτι του γαμπρού, αλλά μπορεί αν δεν υπάρχει δυνατότητα χώρου, ή οικονομική δυνατότητα, αν επιτρέπει και ο καιρός , το κύριο γλέντι να γίνει εξ ολοκλήρου εδώ έξω από την εκκλησία!
Τα «παινέματα» στο χορό της νύφης!
Στο πρώτο χορό, που ήταν της νύφης, η οποία έσυρε το χορό χορευόταν σαν σιγανός. Πάνω στο χορό αυτό, έλεγαν ειδικές μαντινάδες, που έμειναν σαν τα γνωστά «παινέματα της νύφης»!
Συνήθως έλεγαν πολλά όμορφα παινέματα, όπως τα εξής:
«Μαζευτείτε κοπελιές, παντρεμένες νιές και γρές,
να παινέσουμε τη νύφη, πουν΄αντέτι και συνήθι! (Ή πουν’ του τόπου μας συνήθι)»
Και συνεχίζουν:
«Σ όσους γάμους κι αν επήγα, τέτοια νύφη δεν την είδα
Έχει κούτελο μικράκι, σαν το γλυκονεραντζάκι
Έχει φρύδι σαν γαϊτάνι, που ζωγράφος δεν το κάνει
Έχει μάθια σαν ελιές, και γεμάτα μαργιολιές
Έχει τα μαλλιά πλεμένα, κότσο να ΄ναι γυρισμένα
Έχει μπέτες κουκοσάλια, πως της πάνε τα κοσάρια
Έχει μέση δαχτυλίδι, που ’ναι του σπιθιού στολίδι
Έχει χέργια σαν κεντίδια, πως της πάν τα δαχτθυλίδια»
Και συνεχίσουν με τις συμβουλές προς τη νύφη:
«Να αγαπάς τη πεθερά σου, να ναι πάντοτε κοντά σου!
Να αγαπάς το πεθερό σου, να ναι ψήφος εδικός σου!
Να αγαπάς και τσι κουνιάδους, τσι μικρούς και τσι μεγάλους!
Να αγαπάς και τσι κουνιάδες, τσι μικρές και τσι μεγάλες!
Να αγαπάς και το γαμπρό, σαν τα μάθια σου τα δυό!
Κι όταν θα ‘ρθει κουρασμένος, το σοφρά να χεις στεμένο!
Και να μην απηλογάσαι, γιατί θα βεργοκοπάσαι!
Να αγαπάς να σ’ αγαπούνε, να ψηφάς να σε ψηφούνε!»
Θα ακολουθήσει, ο χανιώτης, πεντοζάλης, μαλεβιζιώτης, ενίωτε και «ευρωπαικά» κλπ.
Μετά τη στεφάνωση, στο σπίτι του γαμπρού!
Αν ήταν από το ίδιο χωριό, φυσικά θα πάνε με τα πόδια, με ψίκι, πάντα με συνοδεία οργάνων.
Τη νύφη είτε είναι από το ίδιο χωριό, είτε είναι από το ξενοχώρι, θα την πάρουν από το χωριό της νύφης, και θα τη συνοδεύσουν πλέον συγγενείς του γαμπρού, για να την οδηγήσουν στο σπίτι του, μαζί με συνοδεία από τους καλεσμένους.
Αν είναι από ξενοχώρι, θα πάει καβάλα πάνω σε ένα στολισμένο γαϊδούρι ήμερο, και όχι τσινιάρικο, αλλά μπορεί και καβάλα πάνω σε μια καλή φοράδα ή μουλάρι!
Θα πάνε το ζώο, κοντά σε ένα βράχο, πέτρα ή πεζούλι, για να καβαλήσει η νύφη «σελάδες», δηλαδή στο πλάι και προς τη δεξιά πλευρά, και δύο άτομα από τη μεριά του γαμπρού, θα κρατάνε εκατέρωθεν το χαλινάρι του ζώου, και θα το οδηγούν πολύ προσεκτικά, να μην τους πέσει η νύφη!
Το γαμπρό θα τον συνοδεύσουν άνθρωποι της νύφης, και αυτός καβάλα προφανώς πάνω σε ένα νέο όμορφο και περήφανο άλογο ή μουλάρι, και θα προχωράει χωριστά από τη νύφη.
Με συνοδεία λοιπόν από οργανοπαίχτες , όλο το ψίκι, θα κατευθυνθούν στο νέο σπιτικό της νύφης!
Δρόμο δρόμο οι λυράρηδες δεν θα σταματάνε να λένε σχετικές με την περίσταση μαντινάδες.
Όλες σχεδόν οι μαντινάδες άρχιζαν με το: «Πρόβαλε μάνα του γαμπρού…».
«Πρόβαλε μάνα του γαμπρού, και πεθερά της νύφης, να ιδείς τον όμορφό σου γιό, μια κόρη που σου φέρνει…
Πρόβαλε μάνα του γαμπρού, και πεθερά τση νύφης, και κράθιε και ροδόσταμνο να τη ροδοσταμνίσεις»
Το μέλι και το ρόδι!
Στο σπίτι του γαμπρού θα περιμένουν και οι γονείς του γαμπρού, αλλά και της νύφης!
Θα περιμένει η μάνα του γαμπρού τη νύφη, και ο γαμπρός θα της φιλήσει τη χέρα και θα της πει:
-«Μάνα από παέ η νύφη σου»!
Η νύφη φιλάει και εκείνη το χέρι της πεθεράς της, που την αποκαλέσει πλέον «μάνα», μετά θα πάει και στο πεθερό της, θα τον αποκαλέσει κι εκείνον «πατέρα», θα φιλήσει και αυτηνού το χέρι, και φυσικά θα σπαστεί και το χέρι των γονιών της, για να πάρει τελικά, μια ευχή από όλους, για το νέο ξεκίνημα της!
Επίσης και ο γαμπρός, θα ασπαστεί το χέρι των γονιών του, αλλά και των πεθερικών του!
Οι οργανοπαίχτες δεν σταματούν να λένε μαντινάδες ανάλογες και εδώ με τη περίσταση:
«Νύφη να μπεις στ’ αρχοντικό, με το δεξί σου πόδι
Και να σκορπίσεις ύστερα, κατάχαμα το ρόδι»
«Νύφη στο σπίτι που θα μπεις, δίχως κουβέντα άλλη,
η ευτυχία και η χαρά, να’ ναι με το τσουβάλι!».
Η μάνα του γαμπρού δίνει στη νύφη και στο γιό της μια πιρουνιά μέλι με καρύδια, από ένα πιατάκι, «για να είναι έτσι μέλι η ζωή τους», και η νύφη «δασκαλεμένη», θα βουτήξει το δάχτυλό της στο μέλι, και θα πατήσει σε μια καρέκλα και θα κάμει το σήμα του σταυρού στο ανώφλι της πόρτας. Στη συνέχεια ένα σταυρό στο κατώφλι, και αριστερά και δεξιά στους παραστάτες της πόρτας.
Μόλις τέλειωνε η διαδικασία με το μέλι, η πεθερά επίσης θα δώσει και ένα ρόδι στη νύφη, εκείνη θα μπει στο σπίτι με τα δεξί, και θα πετάξει το ρόδι στο πάτωμα, «για να φέρει τύχη και ευκαρπία το σπίτι της»!
Στη συνέχεια αφού καθίσει να ξεκουραστεί, και θα έχει μαζευτεί και ο κόσμος, θα συνεχίσουν πάλι τα «παινέματα» της νύφης, αν γίνει εκεί το γλέντι, αλλιώς θα ειπωθούν όλα μαζί, το βράδυ στο χώρο που θα γίνει το κυρίως τραπέζι.
Tο επίσημο γλέντι του γάμου
Από τα πιο σπουδαία δρώμενα, και από τα πιο όμορφα, ήταν το τραπέζι του κρητικού γάμου!
Και με τη λέξη τραπέζι, εννοούμε και τα δύο τραπέζια, και εκείνο που θα γίνει στο σπίτι του γαμπρού, αλλά και το τραπέζι στο σπίτι της νύφης!
Δύο τραπέζια λοιπόν χωριστά! Και αυτό, γιατί άλλα κανίσκια είχαν φέρει οι συγγενείς της νύφης στο σπίτι της τη Παρασκευή, και άλλα οι συγγενείς το γαμπρού!
Όλους αυτούς που έφεραν κανίσκια για τη νύφη, θα τους περιποιηθούν άνθρωποι της νύφης, και θα φρονίσουν και για τον ύπνο τους!
Τα ίδια και οι συγγενείς του γαμπρου από το ξενοχώρι.
Αφού έχουν από νωρίς στρωθεί οι «τάβλες» (τα τραπέζια). Θα ξεκινήσουν στο σπίτι του γαμπρού οι οργανοπαίχτες τους διάφορους χορούς, πρώτα με σιγανό, μετά χανιώτη, πεντοζάλη, καλαματιανό κλπ.
Είναι γνωστό πανελλαδικά, το πόσο όμορφες και ατέλειωτες σε αριθμό, είναι οι μαντινάδες με τα «παινέματα της νύφης», και γενικά ότι έχει σχέση με τον κρητικό γάμο!
Στο σιγανό, πανέμορφες μαντινάδες με τα «παινέματα της νύφης», θα λένε για αρκετή ώρα, και όλοι θα είναι συγκινημένοι!
Θα τις λένε, κυρίως χορεύοντας σιγανό ή χανιώτη.
Πρέπει να πούμε, πως ο πρώτος χορός, είναι για να χορέψει η νύφη με τον γαμπρό, και να τους θαυμάσουν και να τους καμαρώσουν όλοι!
Θα ξεκινήσουν με μαντινάδες «του γάμου» όπως:
«Σήμερα γάμος γίνεται, σ΄ωραίο περιβόλι,
Σήμερα αποχωρίζεται, η μάνα από τη κόρη!
Σήμερα άσπρος ουρανός, σήμερα άσπρη μέρα
σήμερα στεφανώνεται, αητός τη περιστέρα!
Αηδόνια δεκατέσσερα, κάθονται στον οντά σας,
και λένε καλορίζικα να’ ναι τα στέφανα σας
Ήρθε καιρός και δυό καρδιές να σμίξουνε ομάδι,
και μια τσ’ αλλής να δώσουνε, τα’ αγάπης το σημάδι»
Και αφού πουν κάμποσες, στις οποίες λέει ένας, και επαναλαμβάνουν οι άλλοι, θα αρχίσουν «τα παινέματα»:
«Νύφη μου κερα νύφη μου στο πρώτο ζυμωτό σου,
ζάχαρη να’ ναι η ζύμη σου, και κάδιο το νερό σου
Νύφη μου πλούσα να γενείς, σε όλη τη ζωή σου»
και διό ζυμώτρες ξακουστές, να φτιάχνουν το ψωμί σου
Νύφη μου τα στεφάνια σου, τα πλέξαν αγγελούδια
με ρόδα με τριαντάφυλλα, μ’αθάνατα λουλούδια
Του μαύρου πεύκου τη σκουρά, έχουνε τα μαλλιά σου
τση παναγιάς η ζωγραφιά είναι στα μάγουλά σου
όμορφοκαμωμένη μου , ποιος σού δωσε τη χάρη
να ‘χεις τον ήλιο πρόσωπο, τα στήθια σου φεγγάρι
Αγγέλοι ζωγραφίσανε, το καμαρόφρυδό σου
και το κοντύλι ήσταξε ελιά στο μάγουλό σου
Νύφη μου το πεπλάκι σου, βοριάς το φυσαλίζει
κι άλλες πολλές το βάλανε, μα σένα μόνο αξίζει
Όσες κεδιές και βελονιές έχει το νυφικό σου
ούλες να γίνουνε χαρές, νύφη στο σπιτικό σου!
Νυφούλια ήλιος είσαι σύ, και ο γαμπρός φεγγάρι
και όλα τα’ άστρα τα’ ουρανού οι φίλοι κι κουμπάροι
Κανακαρά ν’ η νύφη μας, λεβέντης ο γαμπρός μας
Θεέ μου ζευγάρι ταιριαστό, μπήκε στο σπιτικό μας
Άνοιξε πόρτα τ΄ουρανού, πόρτα του παραδείσου
Να κατεβούν οι Άγγελοι, τη νύφη να στολίσουν
Σήκω και αποχαιρέτησε, νύφη την εδικολογιά σου
άσε τα κλειδιά τση μάνας σου, κι άμε να βρεις δικά σου»
Πιο μετά θα πουν και «μαντινάδες για το γαμπρό»:
«Σήκω περήφανε αητέ, ν’ ανοίξεις τα φτερά σου
να πεταχτεί η πέρδικα, να μπει στην αγκαλιά σου
Τα ’άστρο τα ’αυγής σου δώκαμε, σγουρέ κανελανθέ μας
και βρύση δροσοστάλαχτη, να ξεδιψάς γαμπρέ μας
Μια μαντινάδα θα σας πω, απάνω στο λεμόνι
Να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός, και η παρέα όλη»
Μαντινάδες «για τα συμπεθεριά , τους κουμπάρους και τους συγγενείς»:
«Ώρα καλή σας φίλοι μου, κι αφεντοσυμπεθέροι
Ο Θιός του κόσμου τα καλά, στο σπίτι σας να φέρει.
Χίλια καλώς ορίσατε, φίλοι και συγγενείς μας
Κι αν είν’ το σπίτι μας μικρό, πάνω στη κεφαλή μας
Πανρεύγιεται ο Αυγερινός, τη Πούλια κάνει ταίρι,
Και όλα τα’ άστρα τα’ ουρανού, γίνονται συμπεθέροι
Μια μαντινάδα θα σας πω, απάνω στο μπουκάλι,
Να ζήσει το συμπεθεριό, να ζήσουν κι οι κουμπάροι
Κατέβα Παναγία μου, με το Μονογενή σου,
Στ’ αντρόινο που γίνηκε, να δώσεις την ευχή σου».
Φυσικά, δεν θα παραλείψουμε να πούμε, πως λεγόταν και πολλές μαντινάδες, σατυρικού περιεχομένου, περισσότερο για «να πειράξουν τη νύφη και το γαμπρό», αλλά και πολλές « ευχετήριες μαντινάδες».
«Δίνω πολλές πολλές ευχές, και με χαρά περίσσια
του χρόνου και σαν σήμερα, να’ ναι και τα βαφτίσια!
«Να ζήσαει η νύφη κι ο γαμπρός, ευτυχισμένα χρόνια
να τους αξώσει ο Θεός, να δουν παιδιά και εγγόνια!
Να ζήσει χρόνους εκατό, ετούτο το ζευγάρι
και να’ χει πάντα φώτιση, απ’ του Θεού τη χάρη!»
Όσο έπαιζαν οι οργανοπαίχτες, ο κόσμος τους πέταγε χρήματα, κυρίως χάρτινα στα πόδια, ή τους τα βάζανε μέσα στη λύρα. Έδιναν δε και παραγγελίες τους, ότι χορό ήθελε ο κάθε ένας.
Το τραπέζι του γάμου
Σιγά σιγά θα σερβίρουν και τα ωραία φαγητά, και στο σπίτι της νύφης και στου γαμπρού, που κυρίως είναι του φούρνου, τα οποία έχουν ετοιμάσει οι μάγειροι με τους κελάρηδες, και θα σερβίρουν οι σερβιτόροι, ψητό στο φούρνο με πατάτες, ή αρνί ή κατσίκι στο φούρνο στα ταψιά με κλιματόβεργες.
Σε πολλές περιπτώσεις, και κυρίως τελευταία, είχαν στο τραπέζι και βραστό κρέας με γαμποπίλαφο.
Οι σερβιτόροι, θα έχουν ένα διακριτικό μαντίλι στο λαιμό, που θα προσδιορίζει την ειδικότητά τους, και έτσι, όταν μπουν νέοι καλεσμένοι, να μπορούν να απευθυνθούν σε αυτούς, για να σερβίρουν και εκείνους.
Όλοι όσο πίνουν θα κάνουν ευχές για τους νεόνυμφους, και η ίδια η νύφη, από καιρό σε καιρό, θα γυρνάει στα τραπέζια μαζί με το γαμπρό να κερνάνε τον κόσμο.
Ο κόσμος θα τους εύχεται:
«Να ζήσετε!», «Χαρές πολλές να ‘χετε!», «Γλυκοσάλιση να ‘χετε!» «Μαζί να σογεράσετε!» «Άντε και καλούς απογόνους!» «Καλά διάφορα!» κλπ.
Το ζευγάρι θα τους ευχαριστεί και θα απαντά: «ευχαριστούμε», «και στα δικά σας στους ελεύθερους».
Οι τζεβρετζήδες και εκείνοι, θα τριγυρνάνε με το «τρόπαιο» τους, τον τζεβρέ, δεμένο στο πλάι της ζώνης τους, ειδικά ο πρώτος τζεβρετζής, και θα καμαρώνουν για τη πρωτιά τους!
Όσο περά η ώρα, και στο τέλος μείνει η γερουσία, και οι πιο μερακλήδες, οι παλιοί θα πουν και μερικά ριζίτικα τραγούδια.
Τα «πειράγματα» του γαμπρού και της νύφης
Δεν τη γλυτώνει κανείς από τα πειράγματα, φυσικά ούτε η νύφη, ούτε ο γαμπρός:
«Νύφη μου κερα νύφη μου, καρύδι τονε κάμε
στρώσε το στρώμα σου καλά, να μη σε θέσει χάμαι
Αφορδακός στο ποταμό, γωνιάζει τράκα τράκα
ας είναι καλορίζικη, τση νύφης μας η βράκα
Ένα ανέφαλο περνά, κι απ΄πο τον Άη Αντώνει
το πατελόνι του γαμπρού, ηντάχει και φουσκώνει»
Οι παραφαγάδες
«Παραφαγάς» είναι ένας άσχημος όρος, και κανείς δεν ήθελε να τον επωμισθεί, και έτσι κανείς δεν πήγαινε ποτέ ακάλεστος σε γλέντι γάμου!
Παραφαγάδες στο γάμο, λέγανε τους ανθρώπους που δεν είχαν καλέσει κανείς από τα πεθερικά.
Ήταν συνήθως φίλοι του κουμπάρου, που μπορούσε να φέρει αρκετούς φίλους του στο τραπέζι, φυσικά χαρίζανε, για να έχουν και το θάρρος να καθίσουν μετά και στο τραπέζι, και να είναι κύριοι!
Όλοι αυτοί συνήθως καθόταν στο ίδιο τραπέζι.
Δεν ορίζεται αριθμός παραφαγάδων, όσους ήθελε ο κουμπάρος έφερνε!
Ωστόσο, κανείς δεν τολμούσε να πάει ακάλεστος στο γλέντι, γιατί λένε στη Κρήτη:
«Το παραφαγά ή τονε δέρνουνε, ή τονε γα… (του κάνουνε τη δουλειά!)»
Η «κλοπή» της νύφης!
Αξίζει να πούμε, πως μέχρι την ώρα αυτή, το ζευγάρι δεν έχει βρεθεί ποτέ μαζί, σε ιδιαίτερες στιγμές! Και απ’ ότι προβλέπεται, ούτε και όλη την υπόλοιπη νύχτα πρόκειται να συμβεί, γιατί θα το ξενυχτίσουν και εκείνοι, μαζί με τους άλλους καλεσμένους στο γλέντι!
Όμως, την ώρα του γλεντιού, πάνω στο τσακίρ κέφι, ο γαμπρός θα «κλέψει» δήθεν τη νύφη, και θα τη πάει κάπου να κρυφτούν, για να τους αναζητήσουν και στη συνέχεια οι άλλοι θα τους ψάξουν, λέγοντας: «Ο γαμπρός έκλεψε τη νύφη»!
Συνήθως είναι «εικονική» η κλεψιά, και αποσκοπεί περισσότερο στη πλάκα, παρά στη πραγματικότητα!
Με όλη αυτή τη αναμπουμπούλα να ψάχνουν όλοι το γαμπρό και τη νύφη, γίνεται έτσι ένα «πανηγυράκι» επιπλέον στο όλο γλέντι!
Το γλέντι στο σπίτι του γαμπρού, θα κρατήσει μέχρι το πρωί, που όλοι μετά θα πάνε ευχαριστημένοι για λίγες ώρες ύπνο.
Στο επόμενο θέμα, ο «αντίγαμος», και το «ξεσάκιασμα των προικιών» της νύφης.
