Για πολλά χρόνια, οι εκθέσεις του ΟΟΣΑ ήταν ένας από τους μεγαλύτερους φόβους των κυβερνήσεων. Και αυτό, γιατί σε όλους τους βασικούς επενδυτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς δείκτες η Ελλάδα εμφάνιζε αρνητικές τιμές και σοβαρές παρατηρήσεις.
Γι’ αυτό και η θετική τελευταία ενδιάμεση επιθεώρηση και αξιολόγηση του συστήματος Αναπτυξιακής Βοήθειας της Ελλάδας (ΟΟΣΑ) για τα ζητήματα της μετανάστευσης στους ανθρώπους που ασχολούνται στο πεδίο εδώ και χρόνια ήταν λίγο – πολύ αναμενόμενη. Ωστόσο, αποτελεί σημαντική είδηση αναγνώρισης των τεράστιων αλλαγών που έχουν συμβεί και πλέον θεωρούνται δεδομένες.
Η τελευταία φορά που επιθεωρητές βρέθηκαν στην Ελλάδα ήταν το 2018. Τα υπερπλήρη κέντρα υποδοχής μεταναστών που ζούσαν μέσα σε άθλιες συνθήκες, οι διαδικασίες ασύλου με ακαθόριστο χρόνο έκδοσης και απόρριψης, οι απαράδεκτες και παράνομες συνθήκες διαμονής δεκάδων εκατοντάδων παιδιών που χωρίς την οικογένεια ή κάποιο φίλο και συγγενή έφτασαν στην Ελλάδα, τα θολά σημεία στο ελληνικό νομικό σύστημα, η διαχείριση των δομών και της ανθρωπιστικής βοήθειας, των νησιών που «φώναζαν» για βοήθεια και των τοπικών κοινωνιών που δυσανάλογα σήκωναν το βάρος της ευρωπαϊκής ανθρωπιστικής μεταναστευτικής κρίσης είναι μερικά από όσα τότε είχαν συναντήσει και καταγράψει.
«Με χαρά είδαμε…»
Δείτε Επίσης
Οπως παρουσιάζει ο Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής, οι επιθεωρητές του ΟΟΣΑ κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «με χαρά είδαμε ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο στην εφαρμογή πολλών συστάσεων (από την επιθεώρηση του 2018). Οι προσπάθειες της Ελλάδας να μεταρρυθμίσει τα νομοθετικά, θεσμικά και εσωτερικά της συστήματα παρέχουν τα δομικά στοιχεία για την αποτελεσματική αναπτυξιακή συνεργασία». Το πιο ενδιαφέρον ίσως σημείο της ενδιάμεσης αξιολόγησης είναι ότι «η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικές βελτιώσεις στον εξορθολογισμό της διαχείρισης της μετανάστευσης και η εμπειρία της θα μπορούσε να ενδιαφέρει άλλα μέλη της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας (DAC)».
Γρήγορη εκταμίευση
Στην προσωρινή έκθεση που επίσημα στάλθηκε στις ελληνικές αρχές στις 9 Μαρτίου, γίνεται επίσης θετική αναφορά στις γρήγορες διαδικασίες εκταμίευσης από τα ευρωπαϊκά ταμεία, παθογένεια που τα προηγούμενα χρόνια δημιούργησε σοβαρές καθυστερήσεις στο να προχωρήσουν τα αναγκαία έργα, με την Ελλάδα να χρησιμοποιεί χρήματα από τον κρατικό προϋπολογισμό προκαταβολικά για τη γρήγορη συνέχεια των έργων. Συγκεκριμένα, η έκθεση αναφέρει πως η Ελλάδα έχει διασφαλίσει «τη συνέχεια των υπηρεσιών κατά τη μετάβαση στο Ταμείο Μετανάστευσης και Ενταξης της Ε.Ε. για το Ασυλο 2021-2027 (AMIF). Ενώ οι εκταμιεύσεις από το AMIF καθυστέρησαν προσωρινά, η Ελλάδα κατάφερε να χρησιμοποιήσει τον εθνικό της προϋπολογισμό για να πληρώσει προκαταβολικά τις υπηρεσίες που απαιτούνται για την υποδοχή και τη φιλοξενία προσφύγων, αν και αυτό συνεπάγεται αυξημένο διοικητικό φόρτο» και συνεχίζει λέγοντας πως οι επιθεωρητές είδαν «πιο έγκαιρη εκταμίευση και απλούστερες διαδικασίες προμηθειών, παρόλο που αναμένεται και περαιτέρω πρόοδος. Το αναθεωρημένο πρόγραμμα πληρωμών εξορθολογίζει τις μεταφορές σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που υποστηρίζουν τους πρόσφυγες: οι ΜΚΟ πληρώνονται πλέον 80% προκαταβολικά και 20% στο τέλος των συμβολαίων τους, αντί για δύο δόσεις του 40% και μία του 20%. Επιπλέον, η Ελλάδα αναμόρφωσε τις διαδικασίες προμηθειών της για να επιταχύνει την κατασκευή κέντρων υποδοχής και την παροχή υπηρεσιών σε τέτοια κέντρα. Η σχεδιαζόμενη εισαγωγή πολυετών συμφωνιών χρηματοδότησης με ΜΚΟ αναμένεται να απλοποιήσει περαιτέρω τις διοικητικές διαδικασίες, όπως και το σχέδιο συνεργασίας μέσω πολυμερών οργανισμών με πιο αποτελεσματικές διαδικασίες σύναψης συμβάσεων. Εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένες προκλήσεις, ειδικά για πιο σύνθετα προγράμματα όπως η υποστήριξη ασυνόδευτων ανηλίκων» αναφέρει η έκθεση.
Στην έκθεση, οι επιθεωρητές παρουσιάζουν την Ελλάδα ως χώρα που μπορεί να προσφέρει «know how» στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στις χώρες του ΟΟΣΑ. «Η Ελλάδα έχει κάνει σημαντικές βελτιώσεις στον εξορθολογισμό της διαχείρισης της μετανάστευσης και η εμπειρία της θα μπορούσε να ενδιαφέρει άλλα μέλη της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας (DAC)» αναφέρουν χαρακτηριστικά.
Ουκρανία
Πιο συγκεκριμένα, στην έκθεση γίνεται λόγος ότι «η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο στη διαχείριση των εισροών μεταναστών και αιτούντων άσυλο με τη μεταρρύθμιση των διοικητικών διαδικασιών και την ανάπτυξη ικανοτήτων. Η μείωση του αριθμού των προσφύγων από το 2019 συνέβαλε επίσης στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του συστήματος. Καθώς ορισμένα μέλη της Επιτροπής αντιμετωπίζουν τώρα την ταχεία εισροή προσφύγων μετά τον απρόκλητο επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η εμπειρία της Ελλάδας θα μπορούσε να ενδιαφέρει τις νέες χώρες υποδοχής».
Υπενθυμίζεται ότι από την αρχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία έχουν υποβληθεί στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου 23.312 ηλεκτρονικές αιτήσεις ασύλου Ουκρανών εκτοπισμένων και έχουν εκδοθεί 21.964 Αδειες Προσωρινής Προστασίας εκ των οποίων 69% (15.059) αφορά γυναίκες και το 31% (6.905) άνδρες. Επιπλέον, το 29,6% (6.492) αφορά ανηλίκους και το 70,4% (15.472) ενηλίκους. Αναλυτικότερα το 24,0% των αδειών έχει χορηγηθεί σε ανηλίκους μέχρι 13 ετών, το 5,6% σε ανηλίκους 14-17 ετών, το 24,2% στην ηλικιακή ομάδα 18-34, το 37,2% στην ηλικιακή ομάδα 35-64 και τέλος το 9% αφορά ενήλικες άνω των 65 ετών.
ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ «ΠΑΡΑΣΗΜΑ»
- Πιο αποτελεσματικές διαδικασίες ασύλου: Η Ελλάδα κατάφερε να μειώσει τον αριθμό των εκκρεμών αιτήσεων ασύλου και να συντομεύσει τον χρόνο που απαιτείται για την εξέταση των αιτημάτων. Η διοίκηση παρέχει τώρα μια πρώτη απάντηση σε αιτήματα ασύλου εντός 29 ημερών στα νησιωτικά κέντρα και 95 ημερών στην ηπειρωτική χώρα, σε σύγκριση με τον χρόνο αναμονής δύο ετών στο παρελθόν, καθιστώντας την Ελλάδα την τέταρτη πιο αποτελεσματική υπηρεσία ασύλου στην Ε.Ε. Αυτή η πρόοδος κατέστη δυνατή χάρη στη θέσπιση μιας ενιαίας διαδικασίας καταγραφής, αντί για τρεις προηγουμένως, στη δημιουργία μιας πύλης ψηφιακής καταγραφής και στις επενδύσεις σε στελεχικό δυναμικό, καθώς και στη μείωση του αριθμού των νέων υποθέσεων.
- Βελτιωμένες συνθήκες στα κέντρα υποδοχής: Τα hotspot που κατασκευάστηκαν στα νησιά το 2015 και τα οποία αποτελούσαν αντικείμενο κριτικής, αντικαταστάθηκαν, με την υποστήριξη της Ε.Ε., από νέα κέντρα που παρέχουν καλύτερες συνθήκες σε ανηλίκους, χώρους αναψυχής και κοινωνικών δραστηριοτήτων, ιατρική περίθαλψη και ειδικούς χώρους για την καταγραφή και εξέταση αιτημάτων ασύλου. Οι πάροχοι υπηρεσιών δεσμεύονται επίσης από τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία.
Τι άλλο «είδαν» οι επιθεωρητές
- Μία από τις αναδυόμενες προκλήσεις της Ελλάδας είναι πώς να είναι αρκετά ευέλικτη ώστε να προσαρμόζει την ικανότητα υποδοχής στη μείωση των μεταναστευτικών ροών, παραμένοντας προετοιμασμένη για ξαφνικές πιθανές αυξήσεις.
- Η νέα οργανωτική δομή μπορεί να υποστηρίξει πιο αποτελεσματική και συντονισμένη διαχείριση του προγράμματος αναπτυξιακής συνεργασίας
- Η Ελλάδα έχει λάβει μέτρα για τη βελτίωση της επικοινωνίας και των εργασιακών σχέσεων μεταξύ των υπουργείων. Η Γενική Διεύθυνση έχει δώσει μεγαλύτερη προσοχή στη βελτίωση των διυπουργικών σχέσεων εργασίας και στην ενίσχυση του ρόλου της ως κόμβου για διμερείς δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από άλλες κυβερνητικές υπηρεσίες.
- Οι μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση των μηχανισμών δέουσας επιμέλειας και της ικανότητας αξιολόγησης θα δοκιμαστούν καθώς η Ελλάδα αναδομεί σταδιακά το διμερές της πρόγραμμα.
- Οι νέες διαδικασίες χρηματοδότησης ενισχύουν τους μηχανισμούς προμηθειών, διαχείρισης κινδύνων και δέουσας επιμέλειας, που ήταν αδυναμίες του ελληνικού συστήματος. Ο νέος νόμος και τα σχετικά προσεχή προεδρικά διατάγματα ενισχύουν τις διαδικασίες ελέγχου, πληρωμής και ελέγχου των έργων.
- Η ανανεωμένη δέσμευση ανώτατου επιπέδου για αναπτυξιακή συνεργασία πρέπει να μεταφραστεί σε αυξημένους προϋπολογισμούς. Δεδομένου ότι η Ελλάδα βγήκε από το ενισχυμένο πλαίσιο επιτήρησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ένα πλαίσιο εύλογα βιώσιμης ανάπτυξης, σε συνδυασμό με τη μείωση του κόστους φιλοξενίας προσφύγων από 135,7 εκατ. δολ. το 2019 σε 36,55 εκατ. δολάρια το 2021, ενδέχεται να έχει μεγαλύτερη ευελιξία να αυξήσει την προγραμματιζόμενη βοήθεια. Αυτή η δημοσιονομική ευελιξία θα απαιτήσει, ωστόσο, ισχυρή πολιτική συνεισφορά και δημόσια στήριξη για να οδηγήσει σε διαρκή αύξηση του προϋπολογισμού.
- Η Ελλάδα επιδιώκει συνέργειες με την αναπτυξιακή συνεργασία της Ε.Ε. για να ενισχύσει το δικό της πρόγραμμα.
- Η Ελλάδα επιδιώκει να συμπληρώσει και να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα του μικρού διμερούς προγράμματος βοήθειας με τη δέσμευση και τον συντονισμό με τους εταίρους της στην Ε.Ε. Για παράδειγμα, με τη συγχρηματοδότηση ανθρωπιστικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της Ε.Ε., η Ελλάδα επιδιώκει μεγαλύτερο αντίκτυπο και αποτελεσματικότητα για τις σχετικά μικρές συνεισφορές της.
Τι είναι η ενδιάμεση επιθεώρηση
Αφορά την Ελλάδα, αλλά ενημερώνονται όλα τα μέλη του ΟΟΣΑ που είναι τα 30 κράτη-δωρητές αναπτυξιακής βοήθειας, καθώς και η Ε.Ε., δηλαδή οι εξής χώρες: Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο, Καναδάς, Τσεχία, Δανία, Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Κορέα, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Πορτογαλία, Σλοβακία, Σλοβενία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Η.Β, ΗΠΑ και Ε.Ε.
Η επιστολή-έκθεση είναι το τελικό έγγραφο όπου καταγράφονται τα αποτελέσματα της ενδιάμεσης επιθεώρησης, η οποία διενεργείται μεταξύ δυο κύριων επιθεωρήσεων της πολιτικής και του συστήματος αναπτυξιακής βοήθειας που εφαρμόζει ένα μέλος της DAC του ΟΟΣΑ. Για την Ελλάδα, η προηγούμενη, 4η Επιθεώρηση, είχε διεξαχθεί κατά το διάστημα Μαρτίου-Νοεμβρίου 2018, ενώ η επόμενη έχει προγραμματιστεί για το έτος 2026. Η ενδιάμεση ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2022 με αντικείμενο την εξέταση της προόδου της Ελλάδας και της ανταπόκρισής της ως προς την υλοποίηση των συστάσεων που είχαν προκύψει από την 4η Επιθεώρηση.
