Κείμενο – Φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης
Στην αγροτιά όλης της Κρήτης, δεν υπήρχε το έθιμο να λένε ψέματα την Πρωταπριλιά όπως γινόταν σε άλλα μέρη. Εν τούτοις όμως είχαν σαν έθιμο κάτι άλλο, να κάνουν τα λεγόμενα «μεταδέματα»!
Τα μεταδέματα στην ουσία, ήταν μεν κι αυτά προσχεδιασμένα ψέματα, όχι όμως για να μεταδώσουν κάποιο ψεύτικο νέο, ή μια ψευδή είδηση όπως γίνεται σήμερα.
Το τότε έθιμο λεγότανε μεταδέματα, και άρχισε να παίρνει σάρκα καιοστά, πολύ πριν από εκατό χρόνια και βάλε, και το έθιμο ήθελε να στέλνει κάποιος κάποιον, συνήθως κάποιον αφελή ανυποψίαστο φίλο του, να πάει κάπου, δήθεν ότι τον ζητάνε!
Αυτά τα «μετάδεμα» ήταν διαδεδομένα σε όλη τη Κρήτη!
Αν και το μετάδεμα εμπεριείχε κι αυτό ένα ψέμα, εν τούτοις δεν είναι το ίδιο!
Αυτό το έθιμο προέκυψε, διότι σε πολλά μερη, καθώς και στη Μεσαρά, πριν πολλά πολλά χρόνια, περίμενε ο κόσμος πώς και πως να μπει ο Απρίλης, να ζεστάνει λιγάκι ο καιρός, για να βγάλουν επιτέλους οι ζευγάδες τα βούγια τους και όλα τα ζα τους έξω από το στάβλο! Έπρεπε να πάνε να τα "μεταδέσουν" στην εξοχή, για να φάνε επιτέλους πράσινο δροσερό χορτάρι έξω στο ζεστό ήλιο!
Το ίδιο βέβαια γινόταν και με τα γαϊδουτομούλαρα, αλλά και τα άλλα ζωντανά!
Εκείνες λοιπόν τις πρώτες μέρες του Απρίλη, συχνά ακουγόταν φράσεις όπως:
«Εμετάδεσες σύντεκνε όξω τα βούγια σου»;
Κι ο άλλος απαντούσε:
«Ναι, σύντεκνε, σήμερο απού 'χει ήλο, επήγα και μετάδεσα τσι δυο αελιές μου στο λιβάδι» Ή:
«Επήγα και μετάδεσα το μουλάρι μας στον κάμπο» και πολλά τέτοια.
Το ρήμα βέβαια "μεταδένω" στη κρητική διάλεκτο, σημαίνει, ότι "παίρνω από εδώ το ζώο μου με το σκοινί, και πάω και το μετα-δένω λίγο παρα πέρα, ή κάπου αλλού".
Σκέφτηκαν λοιπόν οι άνθρωποι τότε, να διακωμωδήσουν την όλη κατάσταση, με το να καθιερώσουν τα "μεταδέματα" και στους ανθρώπους, έτσι αφού έγινε αυτό, έμεινε πια σαν έθιμο!
Καθιέρωσαν λοιπόν, την πρώτη μέρα του Απρίλη, σαν μέρα που θα βρούν την κατάλληλη ευκαιρία, και "να μεταδένουν" κάποιον γνωστό τους, δηλαδή να τον πέψουν κάπου!
Ήταν ο καλύτερος τρόπος να «γιορτάσουν» την ημέρα, κι αν πιάσει και την πατήσει και πάει, να του πουν μετά "και του χρόνου"!
Επέλεγαν για παράδειγμα τον αμέριμνο γνωστό ή στενό φίλο τους, που ήθελαν κατά κάποιο τρόπο να τον πειράξουν φιλικά, οπότε του έλεγαν να πάει σε κάποιον γνωστό του, πως τον ζητούσε δήθεν ο Τάδε, για το τάδε θέμα!
-Μανώλη, επέρασε από παδά ο μπάρμπας σου ο Κωσταντής, και επαράγγελέ μου να σου πω, να περάσεις λέι αργά από το σπίτι του απου σε θέλει, νομίζω κατι για ένα αλετρι είπε!
Πήγαινε πράγματι το βράδυ ο Μανώλης στον μπάρμπα του…
-Καλησπέρα μπάρμπα Κωσταντή, εζήτηξες με λέει;
-Όι καϋμέχαρε, δε σε ζήτηξα ζάβαλε, και σάικα πως εμεταδέσανε σε, μονο εσυ να είσαι καλά! Και χρόνου ανήψο! Πέρασε μέσα να πζιούμε μιά κι οχιάλως!
Αυτή ήταν η κλασσική φράση που άκουγες κάποτε τέτοια μέρα την πρώτη του Απρίλη, αλλά που όμως ενίοτε είχε και αίσιο τέλος, γιατί πολλές φορές έτσι κανονίζανε και σμίγανε καμπόσοι, που φυσικά σαν καλή παρέα, το ρίχνανε στο φαγοπότι!
Κάπως έτσι να φανταστούμε πως θα γίνηκε στο σπίτι του μπάρμπα Κωστή εκείνη τη βραδιά με τον ανηψό του! Σίγουρα θα τον κάλεσε μέσα, για να σκουντρίξανε μερικά ποτηράκια, έτσι για το καλό!
Επίσης θα μπορούσε κάποιος να βάλει τρίτο, που να «μεταδέσει» καμπόσους φίλους του, και να τους μαζέψει έτσι όλους αργά στο σπίτι του αργά, και να κάνει στο άψε σβίσε, ένα καλό παρεάκι!
Βέβαια δεν αποσκοπούσαν όλα τα μεταδέματα στο να γίνει μια παρέα, αλλά κάποια είχαν και την αίσθηση της ντροπής. Εύκολα την πατούσε κάποιος από κάποιο συνάδελφο, ή φίλο του, που σαν αφελής, πίστεψε σε αυτό που του είπε, και να πάει σαν το βούι στο μετάδεμα!
Το μετάδεμα πάντως, όσο κι αν ήταν κάποιο αστείο, οστόσω όλοι φρόντιζαν εκείνη την ημέρα της Πρωταπριλιάς, να προσέχουν ιδιαίτερα στο τι θα ακουουν, και τι θα τους απαντήσουν οι ίδιοι, έχοντας κατά νου, να μην τους μεταδέσουν για κανένα λόγο, και γίνουν έτσι και οι ίδιοι ο περίγελος της παρέας! Αμτίθετα, εκείνοι να δούν πιόν θα μεταδέσουν!
Τα μεταδέματα πολλοι θα τα θυμούνται ακόμα, κράτησαν τουλάχιστον μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '70, και μετά χάθηκαν σταδιακά, όπως τόσα και τόσα άλλα…