Είναι κοινότοπο το lead, η εισαγωγή δηλαδή, ενός ρεπορτάζ – άρθρου, να πατάει πάνω σε στίχους ενός τραγουδιού ή σε μια στροφή ποιήματος, όμως κοινότοπο ή όχι οι στίχοι του Μίλτου Πασχαλίδη που έχουν τον τίτλο «Παραμύθι Λυπημένο» είναι ό,τι πιο ταιριαστό για το θέμα μας: «Κάποτε γνώρισα μια λίμνη Που 'θελε να 'ναι θάλασσα»…
Κι αυτή η λίμνη ήταν η Κάρλα, που από λίμνη την έκαναν ξερότοπο και χωράφια, την ξανάκαναν λίμνη, αλλά εκείνη δεν το βάζει κάτω: θέλει να γίνει θάλασσα και να πνίξει εκείνους που δεν την σεβάστηκαν και τη στέγνωσαν!
Το όνομά της στην αρχαιότητα ήταν Βοιβιής.
Λίμνη μεγάλη στη Θεσσαλία στους βορειοδυτικούς κλιτύς του Πηλίου που αφθονούσε σε ψάρια. Στις μέρες μας η Βοιβιής μετονομάστηκε σε Κάρλα και το 1962 έσβησε από τον χάρτη και από τη Θεσσαλία· αποξηράνθηκε γιατί, όπως υποστήριζε το «κατηγορητήριο» για τον αφανισμό της: προκαλούσε προβλήματα στους κατοίκους…
Η Βοιβιής απορροφούσε τους όγκους νερού που έρρεαν από τις πλαγιές της Όσσας (Κίσσαβος) και του Ολύμπου καθώς και παραποτάμων του Πηνειού. Εγκληματούσε δηλαδή…
Από το 1913, οι υπεύθυνοι της ελληνικής κυβέρνησης, είχαν στα χέρια τους μελέτη ιταλού μηχανικού, που πρότεινε την εξυγίανση του λιμναίου τμήματος και των ελών της Κάρλας, τη δημιουργία ταμιευτήρα και απόδοση σε καλλιέργεια 90.000 στρεμμάτων «γόνιμων γαιών». Ακολούθησε η εκτέλεση των εξυγιαντικών έργων Θεσσαλίας (δεκαετία ‘40), οπότε με τα αναχώματα στον Πηνειό αποκόπηκε η έως τότε ανεμπόδιστη τροφοδοσία της λίμνης Κάρλας και υποβαθμίστηκε. Επιστήμονες πρότειναν τότε στην Πολιτεία άμεση υλοποίηση των προτάσεων του ιταλού μηχανικού Nobile: δηλαδή σε πρώτη φάση εκκένωση των αλατούχων επιβλαβών υδάτων της Κάρλας και των ελών της και σε δεύτερη φάση την κατασκευή νέου ταμιευτήρα. Η πρώτη φάση του έργου υλοποιήθηκε το 1962, χωρίς να ακολουθήσει η υλοποίηση της δεύτερης.
Η Κυβέρνηση Καραμανλή αποξηραίνει την Κάρλα
Ήταν το 1962 λοιπόν, όταν το κράτος επιδιώκοντας (και) να ψηφοθηρήσει στις περιοχές των αγροτών κάνει τη λίμνη χωράφια και την μοιράζει στους κατοίκους των γύρω περιοχών. Η Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή έκανε τη λίμνη κάμπο και την Αθήνα τσιμέντο!
Κι ας μην αρχίσουμε την ιστορία της λίμνης από την Μυθολογία, που γράφει ότι εκεί ζούσε ο θεός Απόλλων, όπου έβοσκε τα κοπάδια του Αδμήτου, τιμωρημένος από τους θεούς για την εξόντωση των Κυκλώπων, ενώ στο βόρειο τμήμα της λίμνης κατοικούσαν οι Κένταυροι.
Ας πιάσουμε τον μίτο της ιστορία από το 1960, όταν άρχισε η αποξήρανση της λίμνης, η οποία ολοκληρώθηκε το 1962. Οι λόγοι που επικαλέστηκε η Κυβέρνηση Καραμανλή και που την οδήγησαν στην απόφαση της αποξήρανσης, ήταν η αύξηση των κρουσμάτων ελονοσίας, λόγω των κουνουπιών που βρίσκονταν στις βαλτώδεις περιοχές αλλά και οι πλημμύρες που παρατηρούνταν έπειτα από βροχοπτώσεις και που είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή παραλίμνιων εκτάσεων και αφετέρου η επιθυμία για περισσότερη καλλιεργήσιμη γη.
Αντιγράφουμε από το site fdkarlas.gr την ιστορία της λίμνης Κάρλας: «Οι διακυμάνσεις της στάθμης, οι πλημμύρες της περιοχής, η δημιουργία περισσότερων γεωργικών εκτάσεων και η μείωση των αλιευμάτων και η ανάγκη για περιορισμό των επιδημιών ελονοσίας συνετέλεσαν στην ολική αποξήρανση της λίμνης το 1962 παρά τις σχετικές μελέτες που δεν προέβλεπαν κάτι τέτοιο».
Και η λίμνη έγινε χώμα! Και με την πάροδο των χρόνων οι κάτοικοι της περιοχής το ένοιωσαν καλά ότι κάτι δεν έγινε σωστά. Και οι κυβερνήσεις που ακολούθησαν κι αυτές κατάλαβαν ότι η λίμνη έπρεπε να μείνει λίμνη… Γιατί; Για τα παρακάτω:
1. Εξαφανίστηκε ο δεύτερος μεγαλύτερος υδροβιότοπος της Ελλάδας με την πανίδα να συρρικνώνεται και τα πουλιά που διαβιούσαν στη λίμνη να ταξιδεύουν γι’ αλλού. Κι ανάμεσα στα πτηνά της περιοχής ήταν κάποτε και το μυθικό «τέρας» της λίμνης, ο Ήταυρος, είδος ερωδιού, με παράξενη φωνή σαν μουγκρητό βοδιού, που ακουγόταν την αυγή ή το σούρουπο, σε απόσταση έως 5 χιλιόμετρα.
2. Τα αρδευτικά έργα (γεωτρήσεις κ.λπ.) υποβάθμισαν τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η αποξήρανση της λίμνης στέρεψε ουσιαστικά τις πηγές νερού που χρησίμευαν για τις καλλιέργειες και που στις μέρες μας (κατόπιν «διαταγών» της Ε.Ε) στο μεγαλύτερο μέρος τους αφορούν βαμβακοφυτείες που απαιτούν άφθονο νερό.
3. Εκδηλώθηκε αδυναμία υδροδότησης κωμοπόλεων και χωριών
4. Εξαφανίστηκε ο ξεχωριστός λιμναίος πολιτισμός που επιβίωνε για χιλιάδες χρόνια στην περιοχή: οι ψαράδες στην περιοχή από τον Δεκαπενταύγουστο μέχρι την Κυριακή των Βαΐων του επόμενου έτους ζούσαν σε παραλίμνιες καλύβες, όπου έμεναν σε ομάδες 2-6 ατόμων, τα ντουκάνια.
Και ακόμα: Ραγδαία πτώση της υπόγειας υδροφορίας. Εισχώρηση του θαλάσσιου μετώπου στον ευρύτερο χώρο της περιοχής της Κάρλας. Ρύπανση και επιπτώσεις στο κλειστό Παγασητικό κόλπο και εμφάνιση φυτοπλαγκτού. Εμφάνιση ρηγμάτων μεγάλου βάθους και καταστροφή κτισμάτων. Επιπτώσεις στην πανίδα και στην χλωρίδα της περιοχής. Καταστροφή γεωτρήσεων και ξήρανση πηγών μεταξύ των οποίων και η Υπέρεια Κρήνη στο Βελεστίνο. Αλλαγές στο μικροκλίμα της περιοχής. Αδυναμία υδροδότησης πόλεων και οικισμών.
Όμως τα 195.000 στρέμματα της λίμνης που υπήρχε από την αρχαιότητα, τώρα περιορίζονταν σε 38.000 στρέμματα· περίπου το 1/5 της πραγματικής έκτασης επανασυστάθηκε!
Ακόμα και τα χωράφια που προήλθαν από την αποξήρανση της Κάρλας, έκτασης περίπου 78.000 στρεμμάτων, δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα οφέλη, καθώς πλημμύριζαν με την πρώτη νεροποντή. Επιπλέον τα άλατα που είχαν συσσωρευτεί στο έδαφος από την πρώην λίμνη δεν ευνοούσαν τις καλλιέργειες. Τέλος, ποτέ δεν έγινε διανομή αγροτικής γης ενώ οι ακτήμονες καλλιεργητές εκμίσθωναν τις εκτάσεις κάθε χρόνο με ανάλογο τίμημα. Και λίγο πριν την αυγή του 21ου αιώνα, το 1999 η λίμνη άρχισε να ξαναδημιουργείται.
Έγινε λάθος τότε…
Γράφουν: «Πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο περιβαλλοντικής αποκατάστασης στα Βαλκάνια που ενισχύει ποικιλοτρόπως την ευρύτερη περιοχή. Η λίμνη, που τροφοδοτήθηκε από τον Πηνειό, καταλαμβάνει έκταση 38.000 στρεμμάτων και συμβάλλει στην περιβαλλοντική αναβάθμιση, στη βαθμιαία ανάταση του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα των παραλίμνιων περιοχών της Κάρλας και στη δημιουργία μικροκλίματος. Πιο συγκεκριμένα η λίμνη αναμένεται να ενισχύσει την άρδευση 150.000 στρεμμάτων, καθώς και το 50% της υδροδότησης του οικοδομικού συγκροτήματος του Βόλου. Παράλληλα πραγματοποιήθηκαν έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης, τα οποία συμβάλλουν στην αποφυγή πλημμυρών στις περιοχές του θεσσαλικού κάμπου. Πολύ σημαντική είναι η αναβάθμιση του οικοσυστήματος, αφού ήδη ζουν στη λίμνη 181 είδη πτηνών και 14 είδη ψαριών.
Συνοπτικά, τα αποτελέσματα της επαναδημιουργίας της λίμνης αναμένονται να είναι:
Η άνοδος του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα και η αποκατάσταση του υδάτινου δυναμικού. Ο περιορισμός των εξαντλητικών αντλήσεων των υπόγειων υδροφορέων με παροχή υδάτων για άρδευση. Η βελτίωση της ποιότητας των υδάτων. Προστασία του Παγασητικού κόλπου λόγω του αντιπλημμυρικού σκοπού του ταμιευτήρα και της βελτίωσης των υπερχειλισμένων υδάτων. Υποχώρηση του μετώπου θαλασσινού νερού που έχει εισχωρήσει στο εδαφικό στρώμα του Παγασητικού και έχει επηρεάσει τους υδροφόρους ορίζοντες. Μερική αποκατάσταση του μικροκλίματος της περιοχής. Μερική αποκατάσταση της χλωρίδας και της πανίδας της περιοχής.
«Η Κάρλα χαρακτηρίζεται ήδη προβληματική λίμνη»
Διαβάζουμε ρεπορτάζ της εφημερίδας «Καθημερινή» το 2011: «Η λίμνη Κάρλα, αναγεννήθηκε 40 χρόνια μετά την αποξήρανσή της, ξοδεύτηκαν εκατομμύρια ευρώ για την υδάτινη επαναφορά της (πάνω από 10 εκατ. ευρώ κόστισε μόνο το κύριο έργο διαμόρφωσης), θεωρήθηκε η σημαντικότερη αποκατάσταση υγροβιότοπου σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την καταστρέφουμε με ταχύτατους ρυθμούς. Πριν συμπληρώσει δύο χρόνια από την ανασύστασή της, η Κάρλα χαρακτηρίζεται ήδη προβληματική λίμνη και τα αποτελέσματα μελέτης που πραγματοποίησε ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του ΑΠΘ δείχνουν ότι η νέα λίμνη, «έργο-σύμβολο επανάκτησης περιβαλλοντικών απωλειών του παρελθόντος», σύμφωνα με τον υφυπουργό κ. Μαγκριώτη (υφπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων επί κυβέρνησης ΠΑ.ΣΟ.Κ.), «πολλαπλής σκοπιμότητας και ωφέλειας στην περιβαλλοντική και παραγωγική ανασυγκρότηση της περιοχής», ακολουθεί τη… ροή της Κορώνειας.
«Η συνύπαρξη πολλών δυνητικά τοξικών και παρασιτικών μικροοργανισμών σε πολύ υψηλά επίπεδα και η παρουσία κυανοτοξινών στα νερά της», όπως διαπιστώνει η έρευνα, δείχνουν ότι η Κάρλα πριν καλά καλά αναγεννηθεί, κινδυνεύει να πεθάνει».
Η Λίμνη «εγκαινιάσθηκε» τον Οκτώβριο του 2018.
Γράφει η «Καθημερινή» στις 6 Οκτωβρίου του 2018: «Ένα έργο ταλαιπωρημένο, που έφθασε στα όρια της απένταξης και διασώθηκε στο «παρά πέντε» εγκαινιάστηκε στη Θεσσαλία. Πρόκειται για την ανασύσταση της λίμνης Κάρλας, ένα σημαντικό και πολύπλευρο έργο που χρειάστηκε μία δεκαπενταετία για να γίνει πραγματικότητα. Το ζήτημα είναι πλέον να βρεθεί ένα μοντέλο για την ορθολογική διαχείριση των υδάτων, ώστε να διασφαλιστεί το οικοσύστημα της λίμνης από τις συνέπειες της υπεράντλησης».
Και συνεχίζει ο συντάκτης του άρθρου Γιώργος Λιάλιος: «Πλέον το ζητούμενο είναι να υπάρξει ορθολογική διαχείριση των υδάτων, ώστε να μην κινδυνεύσει η ζωή που με τόσο κόπο έχει επανέλθει. «Η πρόκληση είναι στο μέλλον, από εδώ και μπρος», λέει η κ. Ιφιγένεια Καγκάλου, πρόεδρος του φορέα διαχείρισης Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου – Βελεστίνου – Δέλτα Πηνειού. Και το μέλλον ποιο ήταν; Λίμνη ολόκληρη η Θεσσαλία!
