Τα Χριστούγεννα μαζί με την Πρωτοχρονιά αποτελούν διαχρονικά μια εκ των δύο σημαντικότερων θρησκευτικών γιορτών στην Ελλάδα.
Οι 12 γιορτινές μέρες που μεσολαβούν μεταξύ παραμονής Χριστουγέννων και Θεοφανείων, έχουν συνδεθεί με μυριάδες τοπικά έθιμα που ως κοινωνική αποστολή είχαν, πέραν του να τιμήσουν την γέννηση του θεανθρώπου, να ισχυροποιήσουν τους δεσμούς της οικογένειας.
Όπως εύκολα μπορούμε να φανταστούμε, ένας εξαίσιος τρόπος να μαζευτεί ολόκληρη η ελληνική οικογένεια και να επαληθεύσει τους δεσμούς της, ήταν το φαγητό και ειδικότερα το παραδοσιακό γιορτινό τραπέζι με τα απαραίτητα χριστουγεννιάτικα φαγητά.
Στο Λασίθι ανήμερα τα Χριστούγεννα τρώνε τηγανητό συκώτι.
Στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι υπάρχει οπωσδήποτε το χοιρινό κρέας, όπως το γουρουνόπουλο στον ξυλόφουρνο με λεμονόφυλλα, αλλά και τις επόμενες ημέρες το κρέας δεν λείπει.
Τα λουκάνικα, απάκια, σύγκλινο, οι «τσιγαρίδες» αλλά και η γαλοπούλα είναι αγαπημένα χριστουγεννιάτικα φαγητά σε όλο το νησί.
Στα Σφακιά εκτός από τις γνωστές σφακιανές πίτες με μέλι και μυζήθρα, συναντάμε και τις χοιρινές ομάτες ή οματιές/ομαθιές που έχουν ως βάση τα έντερα του χοίρου.
Η πηχτή (τσιλαδιά) είναι όλο το κρέας από το κεφάλι του γουρουνιού το οποίο βράζει και ο ζωμός που προκύπτει όταν παγώσει γίνεται ένα πηχτό ζελέ που μέσα του βρίσκονται τα κομμάτια του κρέατος.
Οι τσιγαρίδες, οι οποίες είναι κομμάτια μαγειρεμένου λίπους με μπαχαρικά που συνδυάζουμε με ζυμωτό ψωμί για κολατσιό όταν μαζεύουμε τις ελιές.
Γιορτινό προζύμι
Στην επαρχία Αμαρίου στο Ρέθυμνο τη νύχτα της παραμονής των Χριστουγέννων βάζανε λίγη ζύμη σ’ ένα ξύλινο σκαφάκι και ενώ ξενυχτούσαν τρωγοπίνοντας, η ζύμη φούσκωνε και γινόταν προζύμι. Τότε λοιπόν εκείνη τη χρονική στιγμή πίστευαν ότι ήταν η ώρα που γεννιέται ο Χριστός.
Σε άλλες περιοχές της Κρήτης, όπως αναφέρει η παράδοση, ζυμωνόταν με περισσή φροντίδα το «Χριστόψωμο». Αλεύρι, σουσάμι, κανέλλα, μέλι και γαρύφαλλο ανακατεύονταν και πλάθονταν με επιμέλεια και μεράκι. Μόλις ήταν έτοιμο, έκοβαν το μισό ζυμάρι, το έπλαθαν σε κουλούρα και με το άλλο μισό έφτιαχναν έναν σταυρό και τον τοποθετούσαν πάνω στο ψωμί, ενώ στην υπόλοιπη επιφάνεια έφτιαχναν καλλιτεχνήματα από ζυμάρι, φύλλα, λουλούδια, πουλάκια. Στη μέση του σταυρού έβαζαν ένα καρύδι.
Οσπριάδα: Παραμονή των Φωτών σε όλη την Κρήτη ψήνουν οσπριάδα ή παλικαριά ή Φωτοκόλυβα ή παπούδια. Ημέρα νηστείας και προετοιμασίας του σώματος για να δεχθεί τον αγιασμό. Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση και τους λαϊκούς μύθους, εκείνο το βράδυ είναι ανοικτοί οι ουρανοί και τα ζώα έχουν ανθρώπινη λαλιά. Έτσι οι άνθρωποι για να μην κάνουν παράπονα στον Θεό τα ζώα τους και του πουν ότι τα εκμεταλλεύονται τα καλόπιαναν με αυτό το υπέροχο φαγητό με τα άφθονα σπόρια. Εξαγόραζαν λοιπόν την σιωπή τους έχοντας απασχολημένο το στόμα των ζώων με αυτή την εξαιρετική νοστιμιά. Από αυτό το ίδιο φαγητό σκορπούσαν και στην καλλιεργήσιμη γη για να φάνε τα πούλια και να μη τσιμπολογούν τους σπόρους που μόλις είχαν σπείρει και ακόμη δεν είχαν προλάβει να φυτρώσουν.
anagnostirio.gr, olivemagazine.gr
