Συνέντευξη στη Ρίκη Ματαλλιωτάκη
Το ραντεβού με την Ελευθερία Νιονάκη κλείστηκε τηλεφωνικώς. Συναντηθήκαμε στο οικογενειακό κτήμα τους, κάπου στην ενδοχώρα της Κρήτης. Το «κρησφύγετο» της, όπως το αποκαλεί. Η Ελευθερία Νιονάκη, ή «η Δάνδολο» όπως την γνωρίζουν πολλοί, είναι η γυναίκα που όποια πέτρα και να σηκώσεις θα την βρεις από κάτω.
Είναι Μηχανικός Ιατρικών Συστημάτων, με έντονο ακτιβισμό σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια γυναικών και παιδιών, πολεμάει την βία σε όλες τις μορφές της και την τελευταία δεκαετία έχει έντονη παρουσία στα κοινά του Δήμου Ηρακλείου.
Σκοποί όπως η πάταξη της βίας και της κακοποίησης των παιδιών και των γυναικών, η αντιμετώπιση της φτώχιας και η αστεγία, καθώς και η καταπολέμηση του ηλεκτρονικού εγκλήματος βρίσκονται πολύ ψηλά στους στόχους του ακτιβισμού της.
Η συνάντηση μας την βρήκε εν μέσω των καλοκαιρινών διακοπών της, που μόνο διακοπές δεν τις λες, καθώς είναι η εποχή για την συγκομιδή των χαρουπιών και των κρασάμπελων, και η Δάνδολο ασχολείται και με αυτό.
Περιηγηθήκαμε αρκετή ώρα στο κτήμα και στην γύρω περιοχή, πριν τελικά καθίσουμε κάτω από τον γέρο πλάτανο, στην δροσιά, με θέα την κοιλάδα και το φράγμα και φόντο το γκρεμισμένο χωριό της Μικράς Επισκοπής.
Μαγικό το μέρος.
Όντως
Είσαι μηχανικός, λοιπόν, με μεταπτυχιακές σπουδές, πολιτεύεσαι, είσαι ακτιβίστρια, αγρότισσα, όπως βλέπω, είσαι εργαζόμενη, είσαι μητέρα, είσαι εθελόντρια, ούτε που μπορώ να θυμηθώ με τι άλλο ασχολείσαι, πως θα αποκαλούσες τον εαυτό σου; Ένα χαρακτηρισμό.
Είμαι ζογκλέρ (γελάει). Αυτό είμαι: είμαι μια μαμά-ζογκλέρ!!!
Το απολαμβάνεις όμως (γέλιο)
Ισχύει. Το απολαμβάνω. Στην πραγματικότητα πάνω από όλα είμαι εργαζόμενη μητέρα. Από τις μητέρες – «μαμά»
Και μονογονέας, σωστά;
Σωστά. Είμαι περήφανη μονογονέας. Η κόρη μου είναι στην εφηβεία και είναι το στολίδι μου και η μεγαλύτερη επιτυχία της ζωής μου.
Να σταθούμε λίγο στο κεφάλαιο μονογονέας. Πως είναι να μεγαλώνεις μόνη σου την κόρη σου;
Η μητρότητα είναι ο σημαντικότερος ρόλος της ζωής μου, εφόσον αναφερόμαστε σε μένα. Πριν γίνω μητέρα δεν είχα ιδέα πόσο συναρπαστικό θα ήταν το ταξίδι αυτό μαζί της. Από την στιγμή που την ένιωσα στην κοιλιά μου να ανασαλεύει και μετά που γεννήθηκε δεν μπορώ να διανοηθώ την ζωή μου χωρίς εκείνη μέσα σε αυτή. Η μητρότητα είναι αυτό που γεννήθηκα να κάνω με επιτυχία. Ξέρεις, είναι η κόρη μου και όλα τα υπόλοιπα που κάνω είναι η συνάρτησή της.
Όσο για τον μονογονεϊσμό, ήταν επιλογή μου να γεννηθεί η κόρη μου εκτός γάμου και να την μεγαλώσω μόνη μου. Χωρίς επιπλέον πληροφορίες πάνω σε αυτό (γέλιο).
Πως είναι η καθημερινότητά σας; Πως περνάει μια συνηθισμένη μέρα μητέρας και παιδιού;
Μέσα στο ενεργό έτος τρέχουμε να προλάβουμε ωράρια, σχολεία, διαβάσματα, προπονήσεις, να είμαι συνεπής στην δουλειά μου, να είναι το σπίτι καθαρό, φρεσκομαγειρεμένο το φαγητό, πληρωμένοι οι λογαριασμοί στην ώρα τους …. ότι κάνουν όλες οι οικογένειες …λίγο πολύ.
Το μόνο που έχουμε διατηρήσει, όλα αυτά τα χρόνια, είναι το δείπνο των δυο μας παρέα, κάθε Παρασκευή, βρέξει χιονίσει. Είναι η στιγμή της εβδομάδας που χαλαρώνουμε και συζητάμε την εβδομάδα που πέρασε. Κατά τα άλλα, πολύ τρέξιμο, αρκετό άγχος της Μάϊρας για το μέλλον της, καθώς έχει θέσει πολύ ψηλά τον πήχη στην ζωή της, είναι και η εφηβεία που είναι δύσκολη φάση για τα παιδιά μας, ξέρεις πως πάει αυτό: η Μάϊρα μιλάει και εγώ ακούω.
Οι διακοπές είναι πιο χαλαρές και συνήθως αναπληρώνουμε τον χαμένο ύπνο. Θα έλεγα ότι στις διακοπές μαγειρεύω περισσότερο. Με ξεκουράζει η μαγειρική, οπότε στις διακοπές του δίνω και καταλαβαίνει.
Υπάρχουν δυσκολίες στο να μεγαλώνεις μόνη σου την κόρη σου;
Ναι, υπάρχουν δυσκολίες. Στις δικές μας οικογένειες οι δυσκολίες είναι πολύ συγκεκριμένες και πολλές φορές αξεπέραστες. Εκεί, σε αυτό το σημείο, είναι οι φορές που έχω βρει τοίχο με μετωπική σύγκρουση. Πίστα για γερά κότσια!!
Δηλαδή?
Δηλαδή, ξεκινούμε από το οικονομικό. Προσωπικά ήμουν τυχερή και είχα ήδη μόνιμη εργασία και σε καλό περιβάλλον, όταν έγινα μητέρα. Περιβάλλον που μου επέτρεπε να έχω την μικρή μου μαζί, καθώς στο πανεπιστήμιο όπου εργάζομαι έχει εσωτερικό νηπιαγωγείο και παιδικό σταθμό για τα παιδιά των εργαζόμενων. Η κόρη μου είχε και έχει ασφαλιστική κάλυψη και ο μισθός μου είναι κάθε μήνα στην διάθεση μας, που σημαίνει ότι έχουμε ένα ταβάνι οικονομικής ασφάλειας.
Αυτό το προνόμιο δεν το έχουν οι περισσότερες μανάδες που είναι μονογονείς. Τα πρώτα χρόνια που μεγαλώνουν τα παιδιά σου, πρέπει να επιλέξεις μεταξύ της επιβίωσης ή της μητρότητας. Αν δεν έχεις στήριξη, γιαγιάδες και παππούδες να αφήνεις τα παιδιά σου με ασφάλεια την ώρα που θα εργάζεσαι, απλά δεν μπορείς να εργαστείς.
Θεωρείς τον εαυτό σου τυχερό, λοιπόν.
Και τυχερή έχω σταθεί, ωστόσο, πολύ και πριν γίνω μητέρα είχα ήδη προλάβει και τακτοποιήσει αρκετά πράγματα στην ζωή μου, ένα από τα οποία είναι η σταθερή δουλειά.
Πιστεύεις ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μονογονείς είναι το οικονομικό;
Το οικονομικό είναι ένα από τα μεγάλα προβλήματα, υπάρχουν όμως και άλλα.
Βασικά, να καταθέσω μια μεγάλη αλήθεια, σε αυτό το σημείο της κουβέντας μας: καμία γυναίκα δεν ξυπνάει ένα πρωί και λέει «τι ωραία μέρα, ας γίνω μονογονέας». Καμία γυναίκα δεν θέλει να είναι μονογονέας. Μονογονείς γινόμαστε είτε από ανάγκη, είτε από υπέρμετρο θάρρος. Αν δεις τριγύρω οι περισσότερες μονογονείς έχουν εγκαταλειφθεί από τον σύζυγο σε αρκετά μεγάλη ηλικία, ή είναι χήρες, ή έχουν γίνει μονογονείς επειδή οι συγκυρίες τις οδήγησαν σε αυτή την απόφαση. Οι γυναίκες το έχουν αλλιώς στο μυαλό τους το καθεστώς της οικογένειας, πιο ρομαντικό, πιο για πάντα!! Γι’ αυτό και συνήθως βρίσκονται στο απόλυτο μηδέν, όταν πρέπει να ξεκινήσουν την ζωή τους με τα παιδιά τους από την αρχή. Το «για πάντα» δεν ίσχυε τελικά!!
Οι μόνοι άντρες μονογονείς που γνωρίζω, είναι άνθρωποι που έχουν πεθάνει οι σύζυγοι τους και ομολογώ ότι οι συγκεκριμένοι μπαμπάδες είναι άξιοι σεβασμού, όπως έχουν μεγαλώσει μόνοι τους τα παιδιά τους. Αυτούς τους ανθρώπους τους θαυμάζω.
Οπότε;
Οπότε, μια γυναίκα που έχει μείνει σπίτι να μεγαλώσει τα παιδιά της έχει χάσει όλο τον παραγωγικό της χρόνο στο σπίτι μέσα. Όταν χρειαστεί να βγει στην αγορά, είναι μια γυναίκα χωρίς επικαιροποιημένα προσόντα, χωρίς εργασιακή εμπειρία και σε ηλικία που δεν συμφέρει τους εργοδότες να την προσλάβουν. Αλλά ακόμη και σε νεότερη ηλικία, με μωρά παιδιά, αν χρειαστεί ή αν θελήσει να εργαστεί, θα κολλήσει στο ποιος θα φροντίζει τα παιδιά της για να βγει στην αγορά εργασίας. Είναι αυτό που λέμε «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα».
Το οικονομικό είναι τεράστιο θέμα, πιστεύω, για τις μονογονείς.
Μονογονέας είναι; Ποιος είναι ο ορισμός που θα δίνατε?
Ωραία ερώτηση. Μονογονείς είναι οι γονείς που μεγαλώνουν μόνες τους ή μόνοι τους τα παιδιά τους. Υπάρχει όμως και αυτό που αποκαλώ εγώ «αόρατος μονογονεϊσμός».
Αόρατος Μονογονεϊσμος; Δηλαδή;
Είναι οι περιπτώσεις των γονέων που ενώ βρίσκονται σε ένα γάμο μεγαλώνουν τα παιδιά τους ολομόναχες. Είναι οι περιπτώσεις που ο σύζυγος είναι αδιάφορος και ενίοτε και τεμπέλης ή/και κακοποιητικός. Σε αυτές τις περιπτώσεις η μητέρα επωμίζεται τα πάντα πάνω της, λειτουργεί ως μονογονέας αλλά βάση νόμου δεν είναι μονογονέας. Για μένα ο αόρατος μονογονεϊσμός είναι εξίσου δύσκολη κατάσταση με την φανερή μορφή των δικών μας οικογενειών.
Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για μια μονογονέα; Τι φοβάσαι περισσότερο μη σου συμβεί;
Τρέμω στην ιδέα της αστεγίας. Κοιμάμαι και ξυπνάω και κοιτάζω αν έχουμε ακόμη το σπίτι μας στην θέση του, αν έχω πληρώσει όλους τους λογαριασμούς, αν είναι όλα υπό έλεγχο. Ο κίνδυνος της αστεγίας συνεπάγεται πολλών κινδύνων για την μητέρα και τα παιδιά της. Σωματικών κινδύνων, κινδύνων ψυχική υγείας, δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα ξυπνήσω μια μέρα και θα έχουμε βρεθεί στον δρόμο με την κόρη μου. Για μένα η αστεγία είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος όσο μεγαλώνεις παιδιά.
Γνωρίζεις πολλές περιπτώσεις αυτής της μορφής;
Έχω χειριστεί πολλές περιπτώσεις αυτής της μορφής. Γνωρίζεις ότι είμαι μέλος του Συνδέσμου Μελών Γυναικείων Σωματείων Ηρακλείου και Νομού Ηρακλείου και συνεργάτιδα για το Ηράκλειο του Emfasis Non-Profit, που ασχολείται κυρίως με την αστεγία. Έχουμε αντιμετωπίσει πολλές περιπτώσεις μονογονεϊκών οικογενειών, που από την μια στιγμή στην άλλη βρέθηκαν να κοιμούνται σε ένα καναπέ στο γκαράζ μιας πολυκατοικίας, για παράδειγμα, ή στα παγκάκια ενός πάρκου. Με μωρά παιδιά, έτσι; Περιπτώσεις που έχασαν τα σπίτια τους για χρέος λίγων χιλιάδων ευρώ ή από μια πυρκαγιά. Είναι πολλές οι περιπτώσεις, δυστυχώς. Και τώρα με την κλιματική αλλαγή, αυξάνονται και οι κλιματικοί άστεγοι, δυστυχώς. Δεν έχω ιδέα που θα πάει και αυτό.
Πιστεύεις ότι το κράτος θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο;
Ναι!!! Φυσικά!! Για παράδειγμα, στις προσλήψεις, η μοριοδότηση για τις μονογονείς έγκειται στην διακριτική ευχέρεια των ΟΤΑ, αν θα υπάρχει ή όχι. Η νομοθεσία προβλέπει για τους πολυτέκνους ή τους τριτέκνους αρκετές παροχές, δεν προβλέπει, όμως, για τους μονογονείς. Οι μονογονείς είμαστε αόρατοι στα κρατικά μάτια.
Τι θα μπορούσε να κάνει το κράτος για να βοηθήσει σε αυτές τις περιπτώσεις;
Θα μπορούσαν να προβλέψουν δάνεια στεγαστικά με όρους συμβατούς στις ανάγκες των μονογονέων. Μια σκέψη που κάνω αυτή τη στιγμή είναι ότι θα μπορούσαν να αυξήσουν το όριο ηλικίας των δικαιούχων. Πολλές γυναίκες γίνονται πλέον μητέρες γύρω στην ηλικία των 40 ετών, που σημαίνει ότι γύρω στα 50 τους μπορούν να εργαστούν και να κερδίζουν ένα εισόδημα που θα μπορούσε να πληρώνει μια δόση δανείου, αντί για το ενοίκιο. Ή κάποιου είδους επιδότησης, τύπου μισθού και ασφάλειας, για τις μονογονείς που μένουν σπίτι και μεγαλώνουν τα παιδιά τους.
Θεωρείς ότι υπάρχει κρατική αδιαφορία προς τους μονογονείς;
Πιστεύω ότι πολλά πράγματα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Δεν μιλάω για αδιαφορία, μιλάω για ανεπάρκεια, μιλάω για έλλειψη ενσυναίσθησης. Αν δεν τα έχεις αυτά δεν μπορείς να διορθώσεις τα κακώς κείμενα, ούτε να δώσεις λύσεις στα προβλήματα. Στενομυαλιά θα το αποκαλούσα αυτό που συμβαίνει. Όχι μόνο κρατική αλλά και κοινωνική.
Στενομυαλιά: σκληρός όρος!!
Ας σκεφτούμε κάτι: αν στους χώρους εργασίας υπήρχαν ενσωματωμένοι σταθμοί απασχόλησης και φροντίδας για τα παιδιά, περισσότερες μητέρες θα μπορούσαν να βγουν εγκαίρως στην αγορά εργασίας, έχοντας το κεφάλι τους ήσυχο όση ώρα θα εργάζονται. Αυτό αυτομάτως θα βοηθούσε και τις μητέρες με τις οικογένειες τους οικονομικά, αλλά και τις ίδιες τις επιχειρήσεις, οι οποίες με μια μικρή σχετικά επένδυση θα είχαν αφοσιωμένες υπαλλήλους ή στελέχη με το 100% της προσοχής τους στραμμένο στην δουλειά τους. Δεν θα διπλασιαζόταν η απόδοση της αρχικής επένδυσης τους με κέρδος για την επιχείρηση σε αυτή την περίπτωση;
Τεράστιο το κεφάλαιο αυτό, όντως, και δύσκολο να λυθεί. Από προσωπική ζωή, πως πας;
Προσωπική ζωή με τον στενό όρο της ελευθερίας κινήσεων δεν υπάρχει. Η προτεραιότητα είναι η κόρη μου και το μεγάλωμα της. Ωστόσο, τώρα που μεγάλωσε αρκετά, βρίσκω χρόνο να κάνω και πράγματα που θέλω πολύ.
Όπως;
Απλά πράγματα, ολοκλήρωσα πρόσφατα, με μια μεγάλη καθυστέρηση λόγω έλλειψης χρόνου, το μεταπτυχιακό μου και τώρα διαβάζω πάλι για ένα δεύτερο μεταπτυχιακό και άρχισα να προπονούμε ξανά. Τίποτα το ιδιαίτερο. Μικρά πράγματα που αγαπούσα και είχα στερηθεί τα προηγούμενα 14 χρόνια που είμαι μαμά.
Έχουν χρόνο οι μονογονείς για προσωπική ζωή;
Ξεκάθαρα όχι!! Στον δρόμο αυτό είσαι μια γονιός που εκτελείς χρέη δύο γονιών. Το 24ωρο δεν φτάνει με τίποτα. Είναι θαύμα να βρεις χρόνο να κοιμηθείς για πάνω από 4 ώρες ημερησίως. Αν δεν υπάρχει σύστημα υποστήριξης, δεν υπάρχει πιθανότητα να τα βγάλεις πέρα με τις καθημερινές υποχρεώσεις, πόσο μάλλον να έχεις προσωπική ζωή.
Όταν λέμε «σύστημα υποστήριξης»;
Η ελληνική οικογένεια έχει ακόμη την γιαγιά και τον παππού που συνεισφέρουν. Πολλές μονογονεϊκές οικογένειες επιστρέφουν στο σπίτι των γονιών τους, στην χώρα μας, ακριβώς επειδή είναι αδύνατον να επιβιώσουν οικονομικά διαφορετικά. Στην εξίσωση του μονογονεϊσμού, δεν υπάρχει η δυνατότητα προσωπικής ζωής, επειδή δεν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο μέσα στο οικογενειακό «κοινόβιο» της συγκατοίκησης. Απλά δεν γίνεται.
Κατανοητό.
Και έπειτα, με την εγκληματικότητα που αυξάνεται διαρκώς, με τα απανωτά περιστατικά παιδοφιλίας, με όλες τις γυναικοκτονίες, ποιον θα βάλεις μέσα στο παιδί σου; Δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι πλέον ούτε τη σκιά σου. Είναι πολλά όλα όσα σε περιτριγυρίζουν ως μητέρα μονογονεϊκής οικογένειας. Προσωπική ζωή, υπάρχει όσο δεν έχεις παιδιά, μετά απλά δεν υπάρχουν οι συνθήκες που να βοηθούν για τέτοιου είδους πολυτέλειες.
Μια τελευταία ερώτηση: έχεις νιώσει κοινωνικές πιέσεις επειδή επέλεξες να είσαι μονογονέας;
Προσωπικά δεν αφήνω τα περιθώρια να δεχτώ πιέσεις. Έχω δεχτεί αδιάκριτες ερωτήσεις που αφορούσαν τη σύλληψη της κόρης μου, έχω πιάσει αδιάκριτα βλέμματα, αυτά ναι. Κοινωνικές πιέσεις ή ρατσισμό όχι, προσωπικά δεν έχω δεχτεί.
Έχω γίνει κοινωνός, ωστόσο, ιστοριών άλλων γυναικών που οι οικογένειες τους και το περιβάλλον τους τις απομόνωσαν, επειδή τα παιδιά τους δεν είχαν πατέρα. Ξέρεις είναι αυτό το «τι θα πει ο κόσμος» που μας τρώει ως λαό. Και τελικά, ο κόσμος ούτε λέει, ούτε νοιάζεται να πει. Όλα στο μυαλό μέσα είναι!!!
Τι θα έλεγες στην κόρη σου, αν σου έλεγε ότι θα γίνει μονογονέας;
Ότι της λέω και τώρα: η γέννηση της είναι η καλύτερη απόφαση της ζωής μου και ότι και αν της συμβεί, μα καλό μα κακό, ότι και αν αποφασίσει, εφόσον είναι καλά και ασφαλής, είμαι δίπλα της σταθερά. Αν γίνει μάνα, να γίνει η καλύτερη μάνα για τα παιδιά της. Σε ότι και αν κάνει, γενικά, να γίνει η καλύτερη που θα μπορούσε να είναι. Σε ότι χρειαστεί, όποτε το χρειαστεί, ξα μου μένα!!! Είμαι η μάνα της, είμαι δίπλα της!!!
Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο και για την πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα μας. Είναι όντως «κρησφύγετο» εδώ!!!
Είναι, όντως είναι. Εγώ ευχαριστώ από καρδιάς.
