Επιμέλεια κειμένου Ρικη Ματαλλιωτάκη
Ο Μουσταφά Δεληαχμετάκης υπήρξε μια εμβληματική προσωπικότητα στην ιστορία του Ηρακλείου και του Μεγάλου Κάστρου, καθώς ήταν ο τελευταίος Οθωμανός δήμαρχος της πόλης πριν από την ένωση της Κρήτης με την υπόλοιπη Ελλάδα. Η θητεία του στη θέση αυτή, που ξεκίνησε με την ανακήρυξη της Κρητικής Πολιτείας και κράτησε μέχρι το 1911, σημάδεψε μια κρίσιμη περίοδο αλλαγών και προκλήσεων.
Πριν από την ίδρυση της Κρητικής Πολιτείας, οι πληροφορίες για τους Οθωμανούς δημάρχους του Ηρακλείου είναι περιορισμένες και ο ρόλος τους μεγαλύτεροι δεν θεωρούνταν ιδιαίτερα σημαντικός. Ωστόσο, ο Νίκος Σταυρινίδης καταγράφει ορισμένα ονόματα δημάρχων που προηγήθηκαν του Δεληαχμετάκη, όπως οι Παπουτσαλής και Χατζής Βέης, δείχνοντας ότι η τουρκική παρουσία ήταν κυρίαρχη στην πόλη.
Σύμφωνα με απογραφή που αναφέρεται στο έργο του Νίκου Σταυράκη, μέχρι το 1881 οι Τούρκοι κάτοικοι του Ηρακλείου ήταν σχεδόν διπλάσιοι από τους Χριστιανούς, γεγονός που υπογραμμίζει την κοινωνική και πολιτική δυναμική της εποχής. Λίγο πριν από την οριστική ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, η προεδρία των δήμων ήταν συχνά μοιρασμένη μεταξύ Τούρκων και Χριστιανών, με τον Δεληαχμετάκη να συνδυάζει την πολιτική του εμπειρία με την αναγκαιότητα να διατηρήσει την ισορροπία ανάμεσα στις δύο κοινότητες.
Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Δεληαχμετάκης αντιμετώπισε πολλές προκλήσεις. Ενώ η δημοτική αρχή προχώρησε σε κάποιες σημαντικές αποφάσεις, τα μεγάλα έργα υποδομής καθυστέρησαν και το αποχετευτικό σύστημα παρέμεινε στάσιμο. Παρά τις προσδοκίες, λίγα επιτεύγματα καταγράφηκαν στην ανάπτυξη της πόλης. Μόνο στα τελευταία χρόνια της θητείας του άρχισε να δίνεται σοβαρή προσοχή στο πρόβλημα του νερού, κυρίως χάρη στην παρέμβαση του προέδρου Αρ. Στεργιάδη.
Η εποχή του Μουσταφά Δεληαχμετάκη υπήρξε κρίσιμη για τη διαχείριση και την πολιτική ζωή του Ηρακλείου, με τις εντάσεις να κλιμακώνονται καθώς πλησίαζε η ένωση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Η διοίκησή του αποτελεί ένα ενδιαφέρον παράδειγμα των σύνθετων σχέσεων και των συμφερόντων που συνυπήρχαν στην Κρήτη κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της Οθωμανικής κυριαρχίας.
Αναμφίβολα, ο Δεληαχμετάκης είναι μια ιστορική μορφή που ενσαρκώνει τις δυναμικές και τις αντιφάσεις μιας εποχής μεταρρυθμίσεων, προκλήσεων και κοινωνικών αλλαγών, που συνεχίζουν να επηρεάζουν την κρητική κοινωνία μέχρι σήμερα.
