Ενώ βαδίζουμε στην καρδιά του Φθινοπώρου και δεν έχουμε δει ακόμη τις πρώτες ψιχάλες , τόσο αναγκαίες για την κρητική ενδοχώρα και τις καλλιέργειες , τα δημοσιεύματα της αντίστοιχης χρονικής περιόδου του 2022 , μας υπενθυμίζουν τον Αρμαγεδών που βίωσαν οι κάτοικοι των περιοχών Αγία Πελαγίας, Παλιοκάστρου και Αμμουδάρας κατά τις πλημμύρες της προηγούμενης χρονιάς. Ήταν η περίοδος που όλα τα μέσα αναδείκνυαν τον πανικό των κατοίκων , που αγωνιούσαν να περισώσουν σπίτια και επιχειρήσεις , ενώ δύο συνάνθρωποί μας έχασαν τις ζωές τους στη βιαιότητα του κατακλυσμού.
Τείνουμε να λησμονούμε σα λαός και ενώ έχουμε έντονες αντιδράσεις και έντονο συγκινησιακό πλαίσιο τον πρώτο καιρό, όταν ξεχαστεί η απειλή και θρηνήσουμε , και όταν οι υποσχέσεις και οι εκκλήσεις αλλά και οι παροτρύνσεις από και προς τη διοίκηση, ολοκληρωθούν , δεν οργανώνουμε στον ωφέλιμο χρόνο που μας δίνεται από την αλλαγή των εποχών και δεν είμαστε έτοιμοι για την επόμενη ασύμμετρη απειλή.
Υπάρχουν όμως πολίτες , όλο και περισσότεροι πλέον που ενημερώνονται και επιδιώκουν να πιέσουν το διοικητικό πλαίσιο ώστε να γίνουν τα δέοντα , για να μη νιώθουμε ότι τίποτα δεν έγινε και δεν υπάρχουν μέτρα ,που θα μπορούσαν να ανακόψουν σε σημαντικό βαθμό την καταστροφική μανία ενός επόμενου πλημμυρικού φαινομένου.
Όπως μας εξήγησε ο κος Γιάννης Καλοκαιρινός πρώην επιχειρηματίας της περιοχής από τη δεκαετία του 1980, που έγιναν χαρακτηρισμοί οικισμών στην ευρύτερη περιοχή , δόθηκαν άδειες και νομιμοποιήθηκαν αυθαιρεσίες , οι οποίες οδήγησαν σε οικιστικές παρεμβάσεις τέτοιες που η Αγία Πελαγία ασφυκτιά .
Σύμφωνα με τον Αντιδήμαρχο τεχνικών έργων Κο Πετούση , «ένα πρόβλημα που εντείνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση είναι ότι δεν έχουν ξεκάθαρα από την Περιφέρεια οροθετηθεί τα μέτρα οικιστικών παρεμβάσεων εκατέρωθεν των ποταμών. Αυτή η διαδικασία πρέπει να γίνει από την Περιφέρεια. Είναι επιτακτική η ανάγκη να γνωρίζουν οι κάτοικοι καθώς στο παρελθόν δίχως μελέτες , απλά οικοδομούσαμε κάνοντας ένα όνειρο αυτό της στέγης και της ιδιοκτησίας πραγματικότητα, ότι σήμερα τα δεδομένα είναι διαφορετικά» .
Οι ασφυκτικές συνθήκες στέγασης σε περιοχές όπως η Αγία Πελαγία, Το Παλαιόκαστρο, ο Ξηροπόταμος , και σε άλλα μέρη κοντά μας , δεν εγγυώνται την ασφάλεια της ζωής σε ξέσπασμα τέτοιων φαινομένων. Ακούμε συχνά τη φράση «Η φύση εκδικείται». Σε ολόκληρη την Ελλάδα , λόγω μείωσης της ροής των ποταμών ενώ δεν υπάρχει οριοθέτηση, ακόμη ξεκάθαρη σε πόσα μέτρα από έναν ποταμό μπορεί να οικοδομηθεί ένα οικόπεδο , ρέματα έχουν μπαζωθεί , κοίτες ποταμών έχουν στεγανοποιηθεί, ενώ τα ρέματα απορροής έχουν περιοριστεί σημαντικά και οι εκβολές, όπως έχει συμβεί και με τον Αλμυρό έχουν απομείνει ένα κομματάκι.
Σαφώς και η ανάγκη είναι να προχωρήσουν έργα ορεινής υδρονομίας. Ο κος Καλοκαιρινός ζητάει από το Δήμο να περπατήσουν από τον οικισμό προς την Εθνική ο κεντρικός δρόμος που κατεβαίνει στην Αγία Πελαγία δεν έχει όνομα. « Αυτό γιατί όλοι οι κάτοικοι γνωρίζουν ότι ήταν ποταμός. Τον λένε οι παλαιότεροι ακόμα ποταμό.»
Έχοντας ζήσει ο ίδιος την πρώτη πλημμύρα στην περιοχή. μας εξηγήσει «ξέσπασε νύχτα το φαινόμενο και η τουριστική περίοδος ήταν στη λήξη της. Τότε δε θρηνήσαμε θύματα καθώς η κινητικότητα λόγω ώρας στους δρόμους ήταν ελάχιστη. Οι μελέτες που πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή καθώς η Περιφέρεια έχει εγκρίνει κάποια κονδύλια , και το Υπουργείο Δημοσίων Επενδύσεων έχει εγκρίνει , πρόγραμμα φυσικών καταστροφών αφορούν σε μικρά φράγματα που θα αποκόπτουν τη ροή των νερών. Επίσης αφορά στην εκ νέου οριοθέτηση της κοίτης του ποταμού και ανοιχτούς αγωγούς που θα απορροφούν όσο περισσότερο νερό γίνεται και δε θα είναι κλειστοί , ούτε θα εμποδίζονται από τα φερτά υλικά , τα οποία τακτικά θα πρέπει να απομακρύνονται με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα».
Από τη μια πρακτική του χτίζω όπου λάχει , χωρίς μελέτες και χωρίς σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον , και διεκδικώ αποζημιώσεις που βέβαια τις δικαιούμαι γιατί νομιμοποιήθηκα και πλήρωσα ακριβά για αυτό, θα πρέπει να διεκδικήσουμε την άλλη πρακτική , του οχυρώνω με ωφέλιμα έργα ορεινής δασονομίας τις περιοχές και πλέον με αυστηρά κριτήρια ως κάτοικος επιλέγω την εγκατάστασης μου , που δεν μπορεί παρά να έχουν σχέση με την ασφάλεια μου, την ασφάλεια της οικογένειάς μου.
Έργα τα οποία δεν είναι μακρόπνοα , ούτε έχουν τα χαρακτηριστικά της ουσιαστικής και καθ όλα μελετημένης παρέμβασης , όχι μόνον δεν είναι αποδοτικά ,αλλά καταλήγουν να είναι και επικίνδυνα καθώς δίνουν την ψευδή αίσθηση της ασφάλειας.
Μια αποτίμηση πλημμυρικών φαινομένων με τα αντίστοιχες συνέπειες μας οδηγεί σε περιοχές όπως η Ιαλυσό της Ρόδου , όπου το 2013 χάθηκαν 4 συνάνθρωποί μας . Στη Μάνδρα Αττικής το 2017 , 25 νεκροί και στην Εύβοια το 2020 8 νεκροί σε δύο περιοχές. Η λίστα συμπληρώνεται με τη Αγία Πελαγία και τη Θεσσαλία , ενώ τις ατασθαλίες προηγούμενων πολιτικών κριτηρίων για τη χρήση γης και την αλλαγή στη χρήση γης , την πληρώνουμε με ανθρώπινες ζωές και καταστροφή περιουσιών . Πλέον οποιαδήποτε νομοθετική ρύθμιση αλλαγής χρήσης γης είναι μια πρακτική που μόνο δεινά μπορεί να επιφέρει .
Η κα Ειρήνη Ζαχαριαδάκη, Αρχιτέκτονας Μηχανικός MSc, Υποψήφια Διδάκτορας ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ Προϊσταμένη τμήματος κτιριακών έργων Δήμου Μαλεβιζίου,, έχει ασχοληθεί με το πλημμυρικό φαινόμενο, που κόστισε τη ζωή δύο ανθρώπων στην Αγία Πελαγία και παραθέτει διεξοδικά τα δικά της επιστημονικά συμπεράσματα .
«Οι λόγοι που έγινε ακόμα πιο έντονο ένα φυσικό πλημμυρικό φαινόμενο οφείλεται σε μία σειρά από λάθη του παρελθόντος, που όμως δυστυχώς συνεχίζονται να επαναλαμβάνονται ή καλύτερα να μην επιδιορθώνονται.
ΤΑ ΛΑΘΗ
1. ΤΟ ΠΡΙΝ (δεκαετία `40) αποτυπώνεται η κοίτη του ρέματος μέχρι την εκβολή του στη θάλασσα, χωρίς εμπόδια και μπαζώματα. Εκατέρωθεν της κοίτης η δόμηση είναι ελάχιστη μη ικανή να δημιουργήσει πρόβλημα στη ροή του νερού υπό οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες είτε ανάντη είτε κατάντη του ποταμού.
2. ΤΟ ΜΕΤΑ (2023) αναγνωρίζεται η εμφανής καταπάτηση του ρέματος, η εν μέρει αλλαγή της πορείας του και η τεράστια μείωση του πλημμυρικού πεδίου του ρέματος. Η αυθαίρετη δόμηση αμφίπλευρα της κοίτης και επί του παραλιακού μετώπου και πολλές φορές και σε σημεία όπου «σκάει» το χειμέριο κύμα.
Η «μπετονοποίηση» όλης της περιοχής με τη γένεση του οικισμού, εγκιβωτίζει από μόνη της το νερό μιας απλής βροχούλας, πόσο δε μάλλον ενός έντονου πλυμμηρικού φαινομένου. Σφάλμα επίσης είναι η τοποθέτηση πλακοσκεπών κυβοτοειδών αγωγών πολύ κοντά στην εκβολή του ρέματος .
Το ρέμα στην Αγία Πελαγία χωριζόταν σε 2 παρακλάδια, το νοτιοδυτικό και το βορειοδυτικό, όπου ταυτόχρονα και οι 2 αυτές εκβολές όδευαν το νερό στη θάλασσα. Το νοτιοδυτικό μπαζώθηκε και δημιουργήθηκε δρόμος και στο άλλο τμήμα δημιουργήθηκε ο οικισμός.
Ένα καίριο λάθος και ίσως το σημαντικότερο (κατά την άποψη μου) είναι η τοποθέτηση του μεταλλικού κάγκελου επάνω στο γεφυράκι σχεδόν πάνω από τον πόρο του αντιπλημμυρικού αγωγού προς τη θάλασσα, δηλαδή στην εκβολή του ρέματος προς τη θάλασσα. Το υλικό κατασκευής (μεταλλικό κάγκελο) ήταν λάθος επιλογή όπως και η πάκτωση του πάνω στο οπλισμένο σκυρόδεμα.
Αφενός το σχέδιο του (πυκνός κάνναβος) και αφετέρου οι πολύ μικρές σε διάμετρο οπές του, ενδεχομένως, αποτέλεσαν τους λόγους αποκοπής (σπασίματος) του κάγκελου και την πτώση του, άρα και την παγίδευση – συσσώρευση φερτών υλικών, μπαζών, κλαδιών, καλαμιών και πάσης φύσεως σκουπιδιών. Αυτό λειτούργησε ως μικρό φράγμα στο σημείο της εκβολής του νερού, σε σημείο δηλαδή που θα έπρεπε να υπάρχει απρόσκοπτη ροή και όδευση των υδάτων προς τη θάλασσα.»
Και η κα Ζαχαριαδάκη προτείνει λύσεις μέσα από τη μελέτη της
ΛΥΣΕΙΣ:
«Το βέλτιστο θα ήταν να αποδοθεί η κοίτη του ρέματος στο ρέμα, με την κατεδάφιση των κτηρίων που «στενεύουν» την κοίτη του και τη επαναδημιουργία του νοτιο-δυτικού παρακλαδιού του ρέματος.
Επίσης ο έλεγχος της άναρχης και της αυθαίρετης δόμησης τόσο στην περιοχή όσο και κατά μήκος του παραλιακού μετώπου. Επειδή όμως αυτό είναι μεγάλη πολιτική απόφαση με πάρα πολύ μεγάλο κόστος, τουλάχιστον ας γίνει μία νέα μελέτη ενός νέου αντιπλημμυρικού έργου με ολοκλήρωση όλων των απαραίτητων συνοδών μελετών, όπως πχ υδρογεωολογική, μελέτη χάραξης και καθορισμός οριογραμμής του αιγιαλού με υπολογισμού του χειμέριου κύματος κτλ.
Η λύση, ενδεχομένως, μετά την ολοκλήρωση των νέων μελετών να είναι επίσης η ανακατασκευή του έργου με τοποθέτηση ανοικτών αγωγών σε όλο το μήκος του ρέματος και η κατασκευή φραγμάτων ικανών να ανακόψουν την έντονη ροή και ορμή του νερού σε πολλά σημεία πριν την εκβολή του στη θάλασσα, ομαλοποιώντας την οποιαδήποτε ορμή του νερού και να μειώσει τον κίνδυνο επερχόμενης καταστροφικής καταιγίδας που ελλοχεύει και τον κίνδυνο απώλειας ανθρώπινων ζωών.»
Αναφορικά με τις χρηματοδοτήσεις από Ευρωπαϊκά κονδύλια , είναι γεγονός ότι ενώ ζητάμε δεν λαμβάνουμε καθώς υφιστάμενο ταμείο αρωγής δεν μπορεί να καλύψει το σύνολο των χρηματοδοτήσεων όπως προκύπτουν από τα αιτήματα της κεντρικής διοίκησης τα οποία ανέρχονται σε δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ οι πόροι που δόθηκαν ως αποζημιώσεις από την ευρωπαϊκή Ένωση φτάνουν τα 161 εκατομμύρια ευρώ. Ταυτόχρονα οι επιλογές του ταμείου δίνουν προς χρηματοδότηση σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών μόνον τις δημόσιες υποδομές. Δεν συνιστούν αρωγή προς επιχειρήσεις ή νοικοκυριά. Προφανώς και θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα αντίστοιχο ταμείο για άμεση και αναλογική αποζημίωση από φυσικές καταστροφές, όμως αυτά όλα απαιτούν γενναίες αποφάσεις που δεν είναι σίγουρο ότι βρίσκουν σύμφωνες όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες .
Συραγώ Χορταριά.