Eίναι ο ιδιαίτερος τρόπος που έχουν οι Κρητικοί για να εκφράζουν τη χαρά τους, τον πόνο τους, να θυμούνται, να διηγούνται, να ερωτεύονται.
Οι μαντινάδες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας τους και όλα μπορούν να τα πουν σύντομα, με στίχους και τραγουδιστά πολλές φορές.
Οι παρακάτω μαντινάδες αναφέρονται στα ήθη και τα έθιμα της Κρήτης τις γιορτές των Χριστουγέννων και αποτελούν τμήματα μεγαλύτερης συλλογής με διάφορα στοιχεία που ανήκει στην Διευθύντρια του 1ου 6θέσιου Νηπιαγωγείου Αγίας Μαρίνας Άννα Φραντζεσκάκη και προορίζονται για διδασκαλία σε παιδιά.
Στην Κρήτη τα χρόνια τα παλιά δεν ήταν όπως τώρα,
και στα χωράφια οι άνθρωποι πηγαίνανε με ήλιο και με μπόρα.
Σε κάθε κρητικό χωριό ζούσαν μικροί μεγάλοι,
δουλεύανε όλοι μαζί, με κόπο και καμάρι.
Και εμαζώναν τσι ελιές απάνω απ’ τα κλωνάρια,
με τη σβελτάδα που’χανε οι νιές και παλικάρια.
Ερχότανε Χριστούγεννα και οι γυναίκες όλες,
εφτιάχνανε τα σπίτια τους να’ ναι καθαρά τσι σχόλες.
Παίρνανε και τα ρούχα τους για να τα καθαρίσουν,
μα και κουβάδες με νερό ξανά να σφουγγαρίσουν.
Και έπειτα εζυμώνανε με κέφι και μεράκι,
ψωμί Χριστουγεννιάτικο και πλουμιστό λιγάκι.
Φτιάχνανε παραδοσιακά γλυκά, δίπλες και κουραμπιέδες,
μελομακάρονα πολλά να τρώνε αυτές τις μέρες.
Και όταν ετελειώνανε επαίρνανε τα όρη,
ψάχνανε να βρούνε πoιό δεντρί θα στόλιζε η κόρη.
Το δέντρο το στολίζανε με φλούδες και με φύλλα,
και στην κορφή του βάζανε σταυρό για προστασία.
Κι έπειτα η ώρα ερχότανε που σφάζανε τσι χοίρους,
απάκια και λουκάνικα για τους καλούς τους φίλους.
Γλέντι μεγάλο κάνανε με όργανα και λύρα,
χορεύανε και πίνανε ρακί όλη τη νύχτα.
Και μες τους δρόμους του χωριού χορεύαν τα κοπέλια,
και λέγανε τα κάλαντα την Άγια τούτη μέρα.
Όμως τους καλικάντζαρους θέλει η παράδοσή μας,
να κατεβαίνουνε στη γη, να κόβουν το δεντρί μας.
Αφού μαντάρα τα’καναν και όλα άνω κάτω,
έρχεται η νοικοκυρά να σιγυρίσει κι’ άλλο.
Και ήρθανε τα Χριστούγεννα, χτυπάνε οι καμπάνες,
και όλοι τους στην εκκλησιά με ευλάβεια θα πάνε.
«Χριστός γεννάται» ακούγεται, την Άγια τούτη μέρα,
και όλοι θερμά προσεύχονται μ’ ένα κερί πιο πέρα.
Μόλις τελειώσει η εκκλησιά, θα στρώσουνε τραπέζι,
με φαγοπότι εύχονται χρόνια πολλά με κέφι.
Και πέρασαν οι μέρες και έρχεται η Πρωτοχρονιά,
στο σπίτι το ποδαρικό θα φέρει υγεία και χαρά.
Ό Άγιος που είχανε στο σπίτι φύλακά τους,
τους έκανε ποδαρικό να πάει καλά η χρονιά τους.
Μα για να ολοκληρωθεί το έθιμο την πίτα θε να κόψουν,
και σ’όποιον τύχει το φλουρί καλοτυχιά θα δώσουν.
Καλή χρονιά δεν λέγεται χωρίς την καλή χέρα,
που τα παιδιά ανυπόμονα περιμένουν αυτή τη μέρα.
Και να, ο Άη Βασίλης έρχεται μοιράζοντας τα δώρα,
ευχές πολλές μα και χαρά προσμένει όλη η χώρα!!