Νεκρή ή εξαφανισμένη ονομάζεται μια γλώσσα που δεν έχει πλέον φυσικούς ομιλητές. Ο γλωσσικός θάνατος συμβαίνει όταν μια γλώσσα αντικαθίσταται από μια άλλη. Αυτό συνέβη με την κοπτική γλώσσα η οποία αντικαταστάθηκε από την Αραβική ή με τα γλωσσικά ιδιώματα των ιθαγενών της Αμερικής που αντικαταστάθηκαν με ευρωπαϊκές, όπως η αγγλική, η γαλλική, η ισπανική ή η πορτογαλική.
Μαζί με κάθε γλώσσα που χάνεται, χάνεται κι ένα κομμάτι πολιτισμού. Γιατί γλώσσα δεν είναι μόνο λέξεις και γράμματα. Κουβαλάει και την κοσμοθεωρία του λαού που την μιλάει.
Μερικές "νεκρές" γλώσσες έχουν εξελιχθεί σε άλλες και υπό αυτήν την έννοια, επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Άλλες όμως εξαφανίστηκαν χωρίς να αφήσουν πίσω τους κανένα ίχνος, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε τίποτα για αυτές σήμερα.
Γλώσσες που έχουν εξαφανιστεί
1.Ακκαδική γλώσσα
Τα ακκαδικά ήταν η κύρια γλώσσα που μιλούσαν οι άνθρωποι που ζούσαν σε όλη την έκταση της Μεσοποταμίας. Η γλώσσα πήρε το όνομά της από την πόλη Ακκάδ, ένα σημαντικό κέντρο του μεσοποταμιακού πολιτισμού, αν και θεωρείται αρχαιότερη ακόμα και από την ίδια την πόλη.Οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας συνήθιζαν να μιλούν σε αυτήν τη γλώσσα για σχεδόν 3.000 χρόνια, από το 2800 π.Χ. έως και το 500 μ.Χ. Τα αραμαϊκά όμως ήρθαν και την αντικατέστησαν.
2.Σανσκριτικά
Τα σανσκριτικά είναι η αρχαία γλώσσα του Ινδουισμού, αν και χρησιμοποιούνται και από πολλές άλλες θρησκείες -από τον Τζαϊνισμό και τον Βουδισμό μέχρι τον Σιχισμό. Χρησιμεύουν επίσης ως η κύρια γλώσσα πολλών αρχαίων κειμένων ποίησης, δράματος και θρησκευτικών κειμένων.
Πολλοί θα υποστήριζαν ότι τα σανσκριτικά δεν είναι τελικά μια νεκρή γλώσσα, καθώς υπάρχουν ακόμη περίπου 1.600 άνθρωποι που ζουν στο Νεπάλ και ισχυρίζονται ότι τα σανσκριτικά είναι η μητρική τους γλώσσα.
3.Δακική γλώσσα
Η γη της Δακίας, η οποία αντιστοιχεί περίπου στη σημερινή Ρουμανία, ήταν το λίκνο ενός πολιτισμού σκληρών πολεμιστών που κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα Τραϊανού τον 1ο αιώνα μ.Χ. Αν και οι Ρωμαίοι δεν εξάλειψαν τη γλώσσα, οι κάτοικοι της υιοθέτησαν τα Λατινικά. Και παρότι ορισμένα τοπωνύμια και ορισμένες ρουμανικές λέξεις φαίνεται να προέρχονται από τα Δακικά, η γλώσσα θεωρείται ότι εξαφανίστηκε ολοκληρωτικά τον 6ο ή 7ο αιώνα.
Οι Δάκες μιλούσαν κάποιο είδος ινδοευρωπαϊκής γλώσσας, αλλά το μεγαλύτερο μέρος της έχει χαθεί. Είναι πολύ δύσκολο να ανακατασκευαστεί, αφού δεν έχει σωθεί τίποτα παρά μόνο μία επιγραφή όλη κι όλη.
4.Ετρουσκικά
Ο τελευταίος υποτιθέμενος άπταιστα ομιλητής της ετρουσκικής γλώσσας ήταν ο Καίσαρας Κλαύδιος, ο οποίος έγραψε την “Ιστορία των Ετρούσκων”, η οποία δυστυχώς έχει χαθεί. Ήταν ένα θλιβερό τέλος για τη γλώσσα που κυριαρχούσε στην κεντρική Ιταλία για αιώνες σε σκληρό ανταγωνισμό με τα λατινικά.
Το μόνο μεγάλο ανάγνωσμα που έχει βρεθεί μέχρι στιγμής είναι ένα λινό βιβλίο που είχε χρησιμοποιηθεί ως περιτύλιγμα για μια μούμια. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι οι Ετρούσκοι ανέπτυξαν δικό τους αλφάβητο βασισμένο στα ευβοϊκά ελληνικά και ότι είχαν μια περίτεχνη λογοτεχνική παράδοση.
5.Κοπτική γλώσσα
Η κοπτική προέρχεται από την ύστερη φάση των αιγυπτιακών γλωσσών, και είναι άμεσος απόγονος της αρχαίας αιγυπτιακής γλώσσας. Στην πραγματικότητα, είναι ό,τι απέμεινε από τις αιγυπτιακές γλώσσες,ακόμη και από τα ιερογλυφικά.Χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη γη της Αιγύπτου από όλους τους Πτολεμαίους ηγεμόνες μετά τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού σε όλη την περιοχή.
6.Η γλώσσα των Ούννων
Μπορεί να έβαλαν φωτιά στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης και σε ένα μεγάλο κομμάτι της Ασίας, μπορεί να γονάτισαν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και να κέρδισαν το παρατσούκλι “μάστιγα του Θεού”, αλλά παρά το γεγονός ότι όλα αυτά θα έπρεπε να ήταν αρκετά για να ενδιαφέρει τους ανθρώπους να καταλάβουν τουλάχιστον τη γλώσσα τους, κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Δυστυχώς, οι Ούννοι δεν μπήκαν στον κόπο να καταγράψουν τη γλώσσα τους. Σώζονται μόνο λίγες λέξεις, που έχουν συλλεχθεί από Ρωμαίους μελετητές.
7.Γλώσσα της Ιβηρίας
Παραμένει ασαφής η προέλευση της γλώσσας που μιλούσαν οι κάτοικοι της Ιβηρικής Χερσονήσου (σημερινής Ισπανίας και Πορτογαλίας) πριν από την κατάκτησή τους απ’ τους Ρωμαίους. Κάποιοι μελετητές τη συνδέουν με τις βερβερικές γλώσσες, άλλοι με τη σύγχρονη βασκική και κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν κελτική.
Αυτή η γλώσσα δεν γράφτηκε μόνο σε ένα αλφάβητο αλλά σε τρεις παραλλαγές μίας γραφής που προέρχεται από τα φοινικικά. Τα ιβηριανά πέθαναν μαζί με την κατάληψη της χώρας από τους Ρωμαίους, αλλά κάποια τοπωνύμια και λέξεις πιστεύεται ότι έχουν επιζήσει μέσα στη σύγχρονη ισπανική γλώσσα.