Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη
Το Μαλεβίζι, νυν Δήμος και πρώην επαρχία του νομού Ηρακλείου, υπήρξε ανέκαθεν από τα μέρη εκείνα της Κρήτης που υπερτερούσαν όχι μόνο σε ιστορικότητα αλλά και σε θρησκευτικότητα. Οι άνθρωποι του, αγνοί και άδολοι πατριώτες στην πλειοψηφία τους, δεν πολέμησαν μόνο για την πατρίδα τους, ταυτόχρονα πολέμησαν και για την πίστη τους, κάτι που αποδεικνύει το γεγονός πως δεν υπάρχει χωριού, είτε του τωρινού είτε του προηγούμενου Μαλεβιζίου που να μην διαθέτει αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία.
Επειδή όμως ο χώρος δεν μας επιτρέπει να τα δούμε όλα, ας πάρουμε για αρχή ορισμένα και σε κάποιο άλλο άρθρο θα γνωρίσουμε και τα υπόλοιπα.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν απο την ιερά Μονή της Αγίας Ειρήνης στον Κρουσώνα!
Η ιερά Μονή Αγίας Ειρήνης στον Κρουσώνα βρίσκεται στις ανατολικές υπώρειες του Ψηλορείτη σε απόσταση μόλις 3 χμλ πάνω από το χωριό και ανήκει στην κατηγορία των παλαιοτέρων μοναστηριών της Κρήτης καθώς μνημονεύεται σε πληρεξούσιο έγγραφο του 1589 επομένως υπάρχει έγγραφη ιστορική μαρτυρία για την παρουσία του από την βενετοκρατίας.
Η μονή, ως φαίνεται ανήκε στην καθολική φεουδαρχική οικογένεια των Μουδάτσων ή Μοάτσων αφού στο δυτικό τμήμα του καθολικού της, σώζεται ακόμα ταφική υπόγεια κρύπτη που μας παραπέμπει στην εποχή αυτή.
Σήμερα ο ναός είναι δίκλιτος και τιμάται στο όνομα της Αγίας Ειρήνης και στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ιερά Μονή Σαββατιανών ή Σαββαθιανών : Ακόμα μια Μονή που έχει ζωή από τη Βενετοκρατία
Ένα από τα λίγα μοναστήρια που λειτούργησαν ως Ορθόδοξα στην περιοχή του Μαλεβιζίου κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας είναι και η η Μονή των Σαββατιανών η οποία μάλιστα, πιθανόν για την προστασία των μοναχών από τις ληστρικές επιδρομές των πειρατών πριν την Ενετοκρατία χτίστηκε υ σε μια φυσικά οχυρή θέση.
Η μονή υπήρξε ιδιαίτερα ισχυρή κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας αργότερα ωστόσο δεν γλίτωσε ούτε αυτή από την ανελέητη σκληρότητα των
Το μοναστήρι έχει ανακαινιστεί τα τελευταία χρόνια, χωρίς ωστόσο να χάνει την καλαισθησία του και είναι αφιερωμένο στο Γενέσιο της Θεοτόκου και στους Σαράντα Μάρτυρες και διαθέτει κοιμητήριο, οστεοφυλάκιο, ένα παλαιός μύλο, τραπεζαρία των ξένων, το παλιό αρχονταρίκι, τα κελιά των μοναχών και το παλαιό υδραγωγείο.
Βρίσκεται σε μια πανέμορφη κατάφυτη και καλά κρυμμένη περιοχή κοντά στο χωριό Ρογδιά , σε υψόμετρο 440μ και σε απόσταση 20χλμ δυτικά της πόλης του Ηρακλείου ενώ η πρόσβαση γίνεται μέσω ασφαλτοστρωμένου δρόμου που ξεκινάει μέσα από το χωριό της Ροδιάς.
Ιερός Ναός Αγίου Σάββα στα Λινοπεράματα: Ένα ναός που έκτισε ο ελευθερωτής της Κρήτης από του Άραβες Νικηφόρος Φωκάς
Ο Ιερός Ναός Αγίου Σάββα στα Λινοπεράματα που βλέπουμε σήμερα έχει ανοικοδομηθεί πάνω στα ερείπια ενός άλλου ναού που έκτισε τον 10ο αιώνα ο ελευθερωτής της Κρήτης από του Άραβες και μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου Νικηφόρος Φωκάς και μάλιστα όχι σαν μια απλή εκκλησία αλλά σαν ένα μεγάλο μοναστήρι που κατά πως μας λέει η παράδοση φιλοξενούσε έως και 300 μοναχούς.
Δυστυχώς όμως, πάλι κατά πως μας λέει η παράδοση, οι μοναχοί σφαγιάσθηκαν από τους Άραβες σε μια επιδρομή τους στο νησί και η μονή τότε εγκαταλείφθηκε. Όσοι γλίτωσαν αποσύρθηκαν σε πιο προστατευμένη περιοχή και ίδρυσαν τη σημερινή Μονή Σαββατιανών.
Στα χρόνια που ακολούθησαν δεν γνωρίζουμε αν ενδιαμέσως υπήρξε αναστήλωση εκείνου του ναού, τα ερείπια ωστόσο που βρέθηκαν αναστηλώθηκαν το 2002
Έκτοτε πέρασαν εκατοντάδες χρόνια από την οικογένεια Κεφαλογιάννη σε μια υποδειγματική αναστήλωση που αποτελεί σήμερα στολίδι για την ευρύτερη περιοχή ενώ στο εσωτερικό του ναού με την χιλιόχρονη ιστορία υπάρχει μια φωτογραφία που δείχνει καθαρά σε τι κατάσταση βρίσκονταν από την εγκατάλειψη και τη φθορά του χρόνου.