Ένα από τα ομορφότερα χωριά που υπάρχουν στο νομό Φωκίδος είναι το Κροκύλειο.Ένα πανέμορφο καταπράσινο ορεινό χωριό σκαρφαλωμένο σε ύψος 840 μέτρων σε επικλινές έδαφος του Ξεροβουνίου που ίσως αρκετοί δεν το γνωρίζουν αλλά αξίζει να το επισκεφτούν πολλοί.
Το χωριό είναι γενέτειρα του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη.Στην τοποθεσία Αβορίτης στην κρύα βρύση λίγο πριν από το Κροκύλειο, υπήρχε μικρός οικισμός, που λέγεται ότι είχαν ιδρύσει Αβοριώτες. Εδώ γεννήθηκε το 1797 ο μεγάλος αγωνιστής, ο στρατηγός Γιάννης Μακρυγιάννης (από το μακρύς Γιάννης, γιατί ήταν ψηλός)και το οικογενειακό του όνομα ήταν Τριανταφύλλου, του Δημητρίου και της Βασιλικής.
Ο Μακρυγιάννης αναδείχθηκε τόσο για τον αγώνα του ενάντια στην Τουρκοκρατία, αλλά και για τις ιδέες του οι οποίες καταγράφονται στα απομνημονεύματά του.Τα απομνημονεύματά του Μακρυγιάννη αποτελούν έναν ύμνο στις αξίες, και τα ιδανικά του ανθρώπου.
Σε περίοπτη θέση στην αρχή του χωριού υπάρχει η πανέμορφη προτομή του η οποία αποτελεί το πρώτο μνημείο που στήθηκε στην Ελλάδα το 1961 προς τιμήν του.
Η προτομή του είναι σε εξαιρετική κατάσταση και κάθε χρόνο την 25η Μαρτίου πραγματοποιείται κατάθεση στεφάνων.
Λόγω της αυριανής ημέρας δεν θα μπορούσε να λείπει ένας ήρωας της επανάστασης του 1821 ο οποίος με την ιστορική του φράση: «ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΙΣ ΤΟ ΕΜΕΙΣ ΚΙ ΟΧΙ ΕΙΣ ΤΟ ΕΓΩ» ο Μακρυγιάννης θέλει να τονίσει ότι η πατρίδα δεν ανήκει σε έναν αλλά σε όσους αγωνίστηκαν για την ελευθερία της και την ανεξαρτησία της.
Όλοι εμείς πρέπει να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας τα λόγια του Μακρυγιάννη.
Ένα πράμα μόνον με παρακίνησε κι εμένα να γράψω ότι τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι μαζί, και σοφοί κι αμαθείς και πλούσιοι και φτωχοί και πολιτικοί και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι άνθρωποι· όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσομεν εδώ. Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την φυλάμεν κι όλοι μαζί και να μην λέγει ούτε ο δυνατός «εγώ» ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγει ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστεί μόνος του και φκιάσει ή χαλάσει, να λέγει «εγώ»· όταν όμως αγωνίζονται πολλοί και φκιάνουν, τότε να λένε «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» κι όχι εις το «εγώ». Και εις το εξής να μάθομεν γνώση, αν θέλομεν να φκιάσομεν χωριόν, να ζήσομεν όλοι μαζί.
Κείμενο και 2 φωτογραφίες: Γιάννης Κούτρης