Ιστορικές μαρτυρίες για το χωριό Κορφές
1. Αρχειακές μαρτυρίες για το χωριό Κορφές στην διάρκεια της βενετοκρατίας
1248: πρώτη μνεία του οικισμού Corfe ότι άνηκε στην Αρχιεπισκοπή Κρήτης της Β? Βυζαντινής Περιόδου (tempore grecorum) βλ. Ζαχ. Τσιρπανλής, Κατάστιχο εκκλησιών και μοναστηριών του κοινού, σ. 189 ? Borsari, il dominio veneziano a Creta, σ. 15.
1369: Corfe σε έγγραφο του δουκικού αρχείου του Χάνδακα.
1399: Corfes (E. Santschi, Regestes des arrets civils, σ. 392.
Η Μαρία Γ. Πατραμάνη στις μελέτες της :1) « Το Μαλεβίζι στην βενετοκρατία. Ο χώρος και οι άνθρωποι (1998),
2) Η μονή της Αγίας Ειρήνης Κρουσώνα (1994), 3) Αρχειακές μαρτυρίες για την ιστορία της μονής της Παναγίας Καβαλλαράς στην διάρκεια της Βενετοκρατίας
1538 και 1574: πρώτες μνείες σε νοταριακά έγγραφα ότι ανήκε στο φέουδο της οικογένειας των Μουδάτσων ή Μουάτσων, που έφερε τη βενετική ευγένεια.
1573: γάμος της Μαριέττας Μουδάτσου, κόρης του Φραντσέσκου με τον Ιερώνυμο Κορνέρ (της γνωστής βενετοκρητικής οικ. των Κορνάρων), γιου του Αντωνίου, λεγόμενου Ντόρια.
1577: Corfes αναφέρεται από τον Fr. Barozzi, φ. 22ν.
1583: Corfes από τον Πέτρο Καστροφύλακα (σ. 102) με 130 κατοίκους.
1630: σημειώνεται από Βασιλικάτα (βλ.Σπανάκης, Μνημεία της κρητικής ιστορίας, σ. 115).
1619: η οικογένεια Μπαρμπαρίγου (Barbarigo) παραχωρεί σε λιβέλλο αφρανκάμπιλε στην οικογένεια Κουερίνι (Querini) κτήματα που τής ανήκαν στα χωριά Καμάρι, Κορφές,
Λουτράκι, Κιθαρίδα. Δύο χρόνια μετά, το1621 τα επανακτά στην κυριότητά της.
1611 και 1621: η οικογένεια Σαλαμών (πρόγονοι του εθνικού ποιητή Διονύσιου Σολωμού) είχε επίσης ακίνητα στις Κορφές. [«Το Μαλεβίζι στη βενετοκρατία»
Τοπωνύμια της βενετοκρατίας στην περιφέρεια του χωριού Κορφές – Ανθρωπωνυμικά:
Στο Βιολί: στα κτήματα ιδιοκτησίας της οικογένειας Violin
Στον Νταμουλή: στον Ντα Μολίν (Da Molin)
Στον Γκαλονά: στον Καλλονά (δηλ. στα κτήματα της οικογένειας Καλλονά από το διαμέρισμα του Χάνδακα).
Λουμπάρδο, Αμπαδιώτη, Καλούδη, ομοίως στα κτήματα των οικογενειών Λομπάρδου, κ.α.
Κουτσουνάρι, Λαγγό, Μητσοπόταμο, Ντάμπιες. [Πατραμάνη, «Το Μαλεβίζι στη βενετοκρατία»].
Ιστορικές μαρτυρίες για το χωριό Κορφές κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας
1671: στην απογραφή του ίδιου έτους που έγινε από τους Οθωμανούς Τούρκους αναφέρεται με 63 χαράτσα.
1824: διασώζονται μνείες για το χωριό Κορφές, στον «Κώδικά Θυσιών» ή το βιβλίο «Θυσιών», δηλ. το κατάστιχο, στο οποίο είχαν καταγραφεί οι περιουσίες που είχαν δημευτεί, όσων είχαν εκτελεστεί ή είχαν φύγει με την Ελληνική επανάσταση του 1821. Παρατίθενται σε ελληνική μετάφραση τα σχετικά αποσπάσματα:
Κώδικας θυσιών(1821) σ.63: Ναχιγιές Μαλεβίζι. Χωριό Κορφές:
Γιώργης Πουλάκης. Κτήματα της Πουλοπούλας. Καλλιώ Μεσαριτοπούλα. Καλή Μαθιαπούλα. Αναστάσης
Πουλάκης. Γιώργης «Σεμερτζής». Γιάννης Μαραγ(κ)ός. Σπυριδάκης. Ανεζίνα Α[ν]γγελαπούλα. «Τσιζμετζής»
Μαθιός. Γιάννης «Ντοκμετζής». Γιάννης Σεβαστάκης. Μισελής «Παπουτσής».
σ. 181: Χωριό Κορφές: [I] Σπυρίδος Ματραμάκης (Πατραμάνης). Κτήματα του Κυριάκου. Κυριάκος «Γιαπιτζής».
Λασκαλάκης (Δασκαλάκης). Χρήστος Σαλαμπάκης. Πέτρος Αντορβερναδάκης. Νικολής Γεματριματάκης. Κωνσταντής. Γιάννης Δουβράκης. Βασίλης Μαυρογιαννάκης, Μισελής Σαραντάκης. Κατερίνα Μελανοπούλα. Γιώργης Μαυρής. Γιώργης Μαλιατάκης.
σ. 257: [I] Σπυριδάκης από Κορφές: αγοραστής σπιτιού Dervic από Κορφές. Συνοικία: «αγά Μπαλτά», γρόσια 500: 1 σπίτι.
1834: Korufes στην Αιγυπτιακή απογραφή με 30 χριστιανικές οικογένειες (Pashley).
1866: στην Έκθεση ωμοτήτων του έτους 1866 (έκδοση Κατίνα Τσατσαρωνάκη, «Έκθεσις των παρά των Τούρκων διαπραχθέντων κακουργημάτων κατά διαφόρους εποχάς εν ταις επαρχίαις Μαλεβιζίου, Τεμένους, Μονοφατσίου, Καινουρίου, και Πυργιωτίσσης και καταγραφή των εις διαφόρους μάχας ηρωϊκώς πεσόντων χριστιανών», Κρητικά Χρονικά, τ. 8 (1954), σ. 12): «Κορφαίς. Τας 80 οικίας επυρπόλησαν, τας εκκλησίας» Θεοτόκος και Άγιος Γεώργιος « βεβηλώσαντες κατέκαυσαν, 1200 κυψέλια μελίσσας κατέστρεψαν. Τον νεκρόν Ιωάννην Δασκαλάκην κατεκερμάτισαν. Τον Δράκον Σαπουντζάκην εν ενέδρα δολίως, όστις εγκατέλιπε ορφανά 6».
1881: με 470 κατοίκους στον Δήμο Κρουσώνα.
1885: κτίστηκε ο ενοριακός ναός της Αγίας Τριάδος.
Η σύγχρονη ιστορία του χωριού
20ος αι.:
1900: με 591 κατοίκους στον Δήμο Κρουσώνα.
1920: έδρα αγροτικού Δήμου με 593 κατοίκους.
1928: έδρα Κοινότητας με 605 κατοίκους.
1940: » » με 675 κατοίκους.
Μεγάλη υπήρξε η συμβολή των κατοίκων του χωριού Κορφές στα δρώμενα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας (Μικρασιατικός Πόλεμος, Πρώτος και Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος ( έπος του 40 και Εθνική Αντίσταση στα χρόνια της Κατοχής).
1951: με 665 κατοίκους.
1961: με 794 κατοίκους.
1971: με 655 κατοίκους.
Χωριό εύπορο από οικονομική άποψη, πρώτο σταφιδοχώρι στο Μαλεβίζι, με μέση ετήσια παραγωγή τους 1500 τόνους και λαδιού τους 150 τόνους κατά τη δεκαετία 1970- 1980. Φημίζεται για τη μακροζωία των κατοίκων του, χάρη στο εύκρατο κλίμα και την κρητική μεσογειακή διατροφή τους. Λειτουργεί μάλιστα στο χωριό γυναικείος οικοτεχνικός Συνεταιρισμός που επιδίδεται στην τήρηση παραδοσιακών συνταγών των Κορφιανών αρτοποιημάτων και ειδών ζαχαροπλαστικής. Η συμβολή του στην οργάνωση χοροεσπρίδων από τον Πολιτιστικό Σύλλογο είναι αξιόλογη, καθώς μπορεί να γίνει η διάχυση των προϊόντων αυτών σε ευρύτερο κρητικό κοινό των επισκεπτών και φίλων των Κορφών, στην πόλη του Ηρακλείου, καθώς και εκτός Κρήτης. Οι Κορφές διακρίνονται από τις αρχές του 20ου αιώνα για τον ποιοτικό τρόπο συντήρησης της κρητικής καλλιτεχνικής παράδοσης και την παράδοση στα γράμματα των κατοίκων του. Ανέδειξε ακόμα ονομαστούς μαντιναδολόγους, λυράρηδες, βιολιστές, λαουτιέρηδες και χορευτές. Γνωστός είναι ο Κορφιανός χορός «ασιγανός» ο στετός Κορφιανός «Μαλεβιζώτης». Αναφέρονται οι Κορφιανοί λυράρηδες, Μανόλης
Πατραμάνης τ. Στυλιανού- Καραγάτσης 1883- 1968) και Μανόλης Σαπουντζάκης ή Μποκιόρνος (1875- 1947).
Οι μεγάλοι κρητικοί λυράδηδες Κώστας Μουντάκης, Νίκος Ξυλούρης, και Θανάσης Σκορδαλός ήταν οι επίτιμοι προσκεκλημένοι στα γλέντια χαράς, των γάμων και βαπτίσεων στις Κορφές. Άλλωστε δεν είναι τυχαία η επιβίωση της μαντινάδας στο Μαλεβίζι, δηλωτική της ευδόκιμης αποδοχής των λυράρηδων στις Κορφές: «Νάμουνα κι είντα νάμουνα στου Σάρχου περβολάρης, στον Άγιο Μύρο δάσκαλος και στις Κορφές λυράρης». Ιδιαίτερη ήταν η σχέση του Θανάση Σκορδαλού με τους μερακλήδες των Κορφών. Σε έναν από τους σκοπούς του σε Κορφιανό γλέντι είχε πει τη μαντινάδα, που αυτοσχεδίασε: «Συ μ’ έμαθες πώς αγαπούν, πώς παίζουν, πώς γελούνε, μάθε με τώρα δυο καρδιές πώς ζούν σα χωριστούνε».
Ερευνα: Μαρία Γ. Πατραμάνη
