Το Πάσχα αποτελεί τη μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας. Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, αλλά κυρίως τη Μεγάλη Εβδομάδα (ή Εβδομάδα των Παθών), συνηθίζεται να πραγματοποιούνται ξεχωριστά ήθη και έθιμα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.
Γιορτάζεται μοναδικά σε κάθε γωνιά της Ελλάδας με την αναβίωση των – αναλλοίωτων μέσα στο χρόνο – πατροπαράδοτων εθίμων που προσδίδουν ‘χρώμα’ στην εορταστική αυτή περίοδο.
Κέρκυρα- «Μπότηδες»
Ο εορτασμός ξεκινάει το Mεγάλο Σάββατο στις 6 το πρωί με το έθιμο του σεισμού στην Παναγία των Ξένων. Aκολουθεί η λιτανεία του Aγ. Σπυρίδωνα, που καθιερώθηκε το 1550, όταν ο Άγιος έσωσε το νησί από το λιμό.
Στις 11 το πρωί, με την Πρώτη Aνάσταση είναι η ώρα για το πιο φασαριόζικο και παιχνιδιάρικο έθιμο του Πάσχα στην Κέρκυρα. Στο Λιστών και στην περιοχή γύρω από το Λιστών οι Κερκυραίοι βρίσκονται σε θέση μάχης για να πετάξουν, τους γεμάτους νερό «Μπότηδες» για να κάνουν μεγαλύτερο κρότο..
Το συγκεκριμένο έθιμο, αποτελεί επιρροή των Ενετών, οι οποίοι συνήθιζαν την Πρωτοχρονιά (την μεγαλύτερη γιορτή των καθολικών), να ρίχνουν από τα παράθυρά τους παλιά αντικείμενα, προκειμένου να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια. Οι Κερκυραίοι οικειοποιήθηκαν το έθιμο αυτό και το ενέταξαν στις εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα. Στις μέρες μας, τα παλιά αντικείμενα αντικαταστάθηκαν από πήλινες στάμνες (μπότηδες) γεμάτες νερό.
Χίος-Ρουκετοπόλεμος
Αν και όχι ο πιο δημοφιλής πασχαλιάτικος προορισμός, τα έντονα αρώματα της μαστίχας, τα μεσαιωνικά χωριά της και το Κάστρο με τα Οθωμανικά Λουτρά σε συνδυασμό με το εκκωφαντικό έθιμο του Ρουκετοπόλεμου προσελκύουν τους εκδρομείς για ένα φαντασμαγορικό Πάσχα στη Χίο.
Ο Ρουκετοπόλεμος έχει τις ρίζες του στις τελευταίες δεκαετίες της Τουρκοκρατίας. Οι ενορίτες των δυο αντικριστών εκκλησιών, του Αγίου Μάρκου και της Παναγιάς Ερυθιανής, αντάλλασαν τη βραδιά της Ανάστασης βολές με κανονάκια. Αυτά τα έφερναν οι ναυτικοί από εμπορικά πλοία, που παροπλίζονταν. Τα έστηναν στους αυλόγυρους των ναών, τα γέμιζαν με 1-2 οκάδες χοντρή πυρίτιδα και από εκεί βαρούσαν την ώρα της Αναστάσεως, προσπαθώντας με τον κρότο να σπάσουν τα τζάμια των απέναντι.
Το 1889 άναψαν τόσο τα αίματα, που άρχισαν να ξηλώνουν τις πέτρες από τις αυλές και να γεμίζουν τα κανόνια για να επιτεθούν με βότσαλα εναντίον του «εχθρού».
Οι Τούρκοι, βλέποντάς το,κατέσχεσαν τα κανονάκια, φοβούμενοι μια γενικότερη εξέγερση της Χίου.Η κατάσχεση έκανε τους κατοίκους του Βροντάδος να σκαρφιστούν νέους τρόπους έκφρασης του αναστάσιμου «καβγά». Η λύση δόθηκε από ένα πυροτεχνουργό που θυμήθηκε τη συνταγή που του είχαν δώσει κάποιοι Ιταλοί και τους πρότεινε τις ρουκέτες.
Ιερός Νιπτήρας, Πάτμος
Η τελετή του Ιερού Νιπτήρα στην Πάτμο είναι ένα θρησκευτικό έθιμο και πρόκειται για την αναπαράσταση της πράξης του Ιησού πριν το Μυστικό Δείπνο. Ο Χριστός πήρε μια λεκάνη νερό και έπλυνε τα πόδια των μαθητών του. Η αναπαράσταση λαμβάνει χώρα το μεσημέρι της Μεγάλης Πέμπτης, στην πλατεία Ξάνθου, μπροστά στο Δημαρχείο.
Τους 12 Αποστόλους υποδύονται μοναχοί ή κληρικοί, το ρόλο του Χριστού, ο ηγούμενος της Μονής Θεολόγου, ενώ το ρόλο του Ευαγγελιστή ένας κληρικός. Η αναπαράσταση γίνεται μέσα σε αυστηρά μοναστηριακό κλίμα με τον Απόστολο Πέτρο και τον Ιούδα ως «πρωταγωνιστές» μέχρι την ώρα που ο ηγούμενος θα ραντίσει συμβολικά τα πόδια των μοναχών με νερό. Έπειτα η πομπή επιστρέφει στο μοναστήρι.
Θαλασσινή Περιφορά, Ύδρα
Το Πάσχα στην Ύδρα είναι σίγουρα διαφορετικό από οτιδήποτε άλλο έχεις ζήσει. Σε αυτό το νησί της Ελλάδος με την ένδοξη ιστορία οι ντόπιοι ξέρουν να κρατούν τις παραδόσεις.
Όποιος επιλέξει να περάσει αυτές τις άγιες μέρες στο νησί της Ύδρας θα ζήσει από κοντά τη μοναδική εμπειρία της περιφοράς του επιταφίου στη συνοικία Καμίνι.
Τη Μεγάλη Παρασκευή η περιφορά του Επιταφίου αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα του νησιού, το οποίο αναβιώνει κάθε χρόνο στα Καμίνια. Ο Επιτάφιος μπαίνει στο νερό και ο ιερέας, πάνω από την ακροθαλασσιά, ψέλνει ευχές και ευλογεί το νερό για να προστατεύει τους ναυτικούς ώστε να επιστρέφουν ασφαλείς στον τόπο τους, ενώ ταυτόχρονα διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου. Το συγκεκριμένο έθιμο πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1923 και ξεκίνησε από τους σφουγγαράδες των Καμινίων, των οποίων τα καΐκια αναχωρούσαν μετά την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως και επέστρεφαν την ημέρα της Υψώσεως του Τίμιου Σταυρού.
Την ημέρα του Πάσχα ο Ιούδας κρεμασμένος παραδίδεται στις φλόγες αφού πρώτα «τιμωρηθεί» από τα όπλα των ντόπιων.
Σαϊτοπόλεμος, Καλαμάτα
Ένα από τα πιο παλιά πασχαλινά έθιμα στην Μεσσηνία με επίκεντρο την πόλη της Καλαμάτας είναι ο Σαϊτοπόλεμος. Ένα έθιμο με ρίζες από την επανάσταση του 1821 το οποίο αναβιώνει κάθε Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα και λίγες άλλες περιοχές της Μεσσηνίας. Κάθε χρόνο μετά την Καθαρή Δευτέρα διάφορες ομάδες που αποκαλούνται “Μπουλούκια” αρχίζουν την σαρανταήμερη προετοιμασία τους.
Ανήμερα του Πάσχα, τα μπουλούκια των σαϊτολόγων πραγματοποιούν το σαϊτοπόλεμο. Το έθιμο προήλθε από μια ευφυή χρήση των Ελλήνων στον απελευθερωτικό πόλεμο του 1821, ως ένα είδος εκφοβισμού του ιππικού των Τούρκων. Αρχικά ήταν αυτοσχέδιες κατασκευές, όπου με χρήση μπαρουτιού τοποθετημένο σε αδειασμένο καλάμι, απελευθέρωναν ισχυρή φλόγα από την μια πλευρά που τρομοκρατούσε τα υποζύγια των Τούρκων ιππέων. Μετά το πέρας του πολέμου αυτές οι αυτοσχέδιες κατασκευές εξελίχθηκαν και μετατράπηκαν στο γνωστό έθιμο του Σαϊτοπόλεμου.
Αερόστατα, Λεωνίδιο
Ένα από τα ομορφότερα μέρη της Αρκαδίας που αξίζει να επισκεφτείτε τόσο για τα φυσικά τοπία όσο και για τα εντυπωσιακά πασχαλινά έθιμα του, είναι το Λεωνίδιο.
Το Λεωνίδιο φημίζεται για ένα από τα πιο φαντασμαγορικά πασχαλινά έθιμα της χώρας μας, τους πολύχρωμους «αφανούς», δηλαδή τα φωτεινά χάρτινα αερόστατα που κατακλύζουν τον ουρανό πάνω από την πόλη, αφού αναγγείλει ο ιερέας το «Χριστός Ανέστη».
Σύμφωνα με το έθιμο, που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα και λέγεται ότι μεταφέρθηκε από την Κίνα και την Ιαπωνία από τους πολυταξιδεμένους ναυτικούς του Λεωνιδίου, οι πέντε ενορίες της πόλης συναγωνίζονται για το ποια θα πετάξει τα περισσότερα αερόστατα. Έτσι, οι ντόπιοι ανάβουν τις ποτισμένες με πετρέλαιο και λάδι «κολλημάρες» και πάνω από 600 αερόστατα απελευθερώνονται στον ανοιξιάτικο νυχτερινό ουρανό δημιουργώντας μία ατμοσφαιρική Ανάσταση – ένα μοναδικό θέαμα που αξίζει να βιώσετε. Παράλληλα, το βράδι της Ανάστασης, πραγματοποιείται η τελετή του καψίματος του Ιούδα στην κεντρική πλατεία.
Ναύπακτος-ο φλεγόμενος σταυρός στο κέντρο της εισόδου του Λιμανιού
Οι ρίζες του εθίμου, που προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες, εντοπίζονται στην τουρκοκρατία. Τη δεκαετία του ’50 οι ψαράδες του Λιμανιού έδιναν το δικό τους στίγμα στη σημαντική αυτή ημέρα για την χριστιανοσύνη, καθώς κατά την περιφορά των Επιταφίων των δύο Ιερών Ναών «στόλιζαν» τις πολεμίστρες με εκατοντάδες αναμμένες δάδες και άναβαν το σταυρό στην είσοδο του Λιμανιού.
Με αφορμή τον χαιρετισμό των επιταφίων του Αγίου Δημητρίου και της Αγίας Παρασκευής από τους ψαράδες της πόλης, τη δεκαετία του ‘50, καθιερώθηκε το βράδι της Μεγάλης Παρασκευής να στολίζεται περιμετρικά το Κάστρο γύρω από τα τείχη του Ενετικού Λιμανιού της Ναυπάκτου με εκατοντάδες αναμμένα κεριά και δάδες σχηματίζοντας έναν μεγάλο σταυρό.
Κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, πομπές από ντόπιους και επισκέπτες καταλήγουν στο επιβλητικό Κάστρο και απολαμβάνουν μία κατανυκτική εικόνα μοναδικής ομορφιάς συνοδευόμενη από πολύχρωμα πυροτεχνήματα.
φωτό:αρχείου pixabay