Επιμέλεια κειμένου Ρίκη Ματαλλιωτάκη
Λυκάνθρωπος! Μια θρυλική μορφή με ρίζες στην αρχαιότητα, καλυμμένη από μυστηριώδεις υπερφυσικές δυνάμεις και ανθρώπινο τρόμο, που γοήτευσε τις λαϊκές παραδόσεις, τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο αλλά κέντρισε και το ερευνητικό ενδιαφέρον της Ιατρικής και της Ψυχολογίας που προσπάθησαν να εξηγήσουν με επιστημονικά μέσα το φαινόμενο της Λυκανθρωπίας.
Κατά τη μυθική αναφορά πάντως ο λυκάνθρωπος είναι ο άνθρωπος που στη πλήρωση του φεγγαριού έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίζεται σε λύκο ο οποίος περιπλανάτε, σκοτώνει και τρώει αθώα κι ανυποψίαστα θύματα και μάλιστα κατά το πλείστον ανθρώπους για να γευτεί ανθρώπινη σάρκα και αίμα επειδή κατ’ αυτόν τον τρόπο αυξάνει τη διάρκεια της δικής του ζωής.
Στους περισσότερους μύθους ο άνθρωπος γίνεται λυκάνθρωπος είτε επειδή με τη γέννηση του κουβαλά μια πληγή, συνήθως οικογενειακή, είτε επειδή του προκαλεί μόλυνση το δάγκωμα ενός άλλου λυκανθρώπου, είτε επίσης και μέσω μαγικών τελετουργιών που πραγματοποιούνται ειδικά για να μετατραπεί σε λυκάνθρωπο. Εάν όμως ο λυκάνθρωπος τραυματιστεί η πληγή θα τον επαναφέρει στην ανθρώπινη του μορφή και θα αποκαλυφτεί τότε η ταυτότητα του.
Στις σκοτεινές λοιπόν παρυφές του χρόνου, στους αιώνες της δεισιδαιμονίας, της άγνοιας και του θρησκευτικού Μεσαιωνικού φανατισμού της Καθολικής προπάντων Εκκλησίας, η πλειοψηφία του πληθυσμού της Ευρώπης, έζησε με το φόβο των λυκανθρώπων, η αλήθεια όμως για το φαινόμενο αυτό είναι εντελώς διαφορετική:
Κατά το 12-13ο αιώνα η ευρωπαϊκή ύπαιθρος υπέφερε από τις νυχτερινές επιθέσεις των λύκων που ζούσαν στα δάση που περιέβαλλαν τις περιτειχισμένες πόλεις και συχνά οι κάτοικοι έβρισκαν μισοφαγωμένα ανθρώπινα πτώματα στις απόμερες συνοικίες των πόλεων και τα νυχτερινά ταξίδια ήταν εφιάλτης. Εκμεταλλευόμενοι λοιπόν το τρόμο των κατοίκων, συμμορίες ληστών και εξαθλιωμένων μισθοφόρων, ντύνονταν με προβιές λύκων και αρκούδων και λυμαίνονταν την ύπαιθρο που βρίσκονταν ερειπωμένη από τους πολέμους, την πανούκλα και τις κακές σοδειές.
Η βιαιότητα ωστόσο των ανθρώπων αυτών σε συνδυασμό με το ότι οι Μεσαιωνικές δεισιδαιμονίες είχαν στιγματίσει το λύκο ως ζώο με σατανικές διαστάσεις,- άδικη και αρνητική εικόνα για το λύκο που δυστυχώς διατηρείται μέχρι τις μέρες μας- έφερε σαν αποτέλεσμα, οι υπόλοιποι άνθρωποι να πιστέψουν πως όντως υπήρχαν τέτοια πλάσματα ανάμεσά τους, οι Λυκάνθρωποι, οι οποίοι μάλιστα ήταν πιο ολέθριοι από τους φυσικούς λύκους.
Η σκοταδιστική επίσης αντιμετώπιση των κρουσμάτων λυκανθρωπίας, ως μαγικών και δαιμονικών περιστατικών από την Καθολική Εκκλησία, συνέβαλε κατά πολύ στην έξαρση του φαινομένου που έφτασε να αποκτήσει διαστάσεις πραγματικής επιδημίας κατά τον 14ο αιώνα.
Σχιζοφρενείς, ψυχικά διαταραγμένοι και επιληπτικοί, που πίστευαν πως έχουν μεταμορφωθεί σε λύκους, κατηγορούνταν από τα εκκλησιαστικά δικαστήρια ως υπηρέτες του Σατανά ή πως έχουν κυριευτεί από δαιμόνια και μαγικές δυνάμεις, ομολογούσαν επιβεβαιώνοντας τις κατηγορίες μετά από φρικτά βασανιστήρια και θανατώνονταν.
Μια τέτοια περίπτωση ήταν ο P.S. στη Κολωνία το 1573 που μετά από πολυήμερο και σκληρό βασανισμό ομολόγησε ότι ήταν λυκάνθρωπος από την ηλικία των 12 χρονών, ότι ο διάβολος του είχε δώσει μια μαγική ζώνη που φορώντας την μπορούσε να μεταμορφώνεται σε ένα γερό λύκο, κι ότι είχε σκοτώσει και φάει με ζωικό τρόπο δεκατρία παιδιά και δυο έγκυες γυναίκες από τις οποίες ξερίζωνε πρώτα τα έμβρυα από τις μήτρες και μετά τα έτρωγε.
Στη Γαλλία επίσης, που φαίνεται πως τον 16ο αιώνα κατακλύστηκε από λύκους, καταγράφηκαν 30.000 τέτοιες δίκες που κατέληξαν στο μαρτυρικό θάνατο των κατηγορουμένων οι οποίοι αν και ενέχονταν αποδεδειγμένα σε άγριες δολοφονίες και κανιβαλισμούς που σπάνια όμως συσχετίζονταν με την παρουσία λύκων, εν τούτοις χωρίς καμία εξαίρεση με μεγάλη σπουδή περιέγραφαν λεπτομερώς τη μεταμόρφωσή τους σε λυκάνθρωπους.
Τον 16ο αιώνα όμως εξαιτίας της απουσίας κρουσμάτων λυκανθρωπίας, η Εκκλησία, διακήρυξε τελικά πως εφόσον δεν υπάρχουν λυκάνθρωποι τότε είναι δημιουργήματα του ίδιου του Σατανά και τον 17ο αιώνα απέσυρε τις κατηγορίες,
Η Επιστημονική θεώρηση.
Προσπάθειες για να κρατηθεί μακριά από τις θρησκευτικές δεισιδαιμονίες και τη λαϊκή φαντασία και να εξηγηθεί επιστημονικά το φαινόμενο της λυκανθρωπίας, υπάρχουν ήδη από τα τέλη του Μεσαίωνα καθώς ο λόγιος και κληρικός Ρόμπερτ Μπάρτον με το έργο του Ανατομία της Μελαγχολίας, το 1621, αποσείει από τους Μάγους κάθε ευθύνη για τη Λυκανθρωπία και πιστεύει πως οφείλεται στις άθλιες συνθήκες διαβίωσης. την αϋπνία, την έλλειψη άσκησης και προπάντων στις φτωχές διατροφικές συνήθειες της εποχής.
Όντως, όχι μόνο κατά το Μεσαίωνα αλλά και κατά τους Νεότερους Χρόνους, η κύρια τροφή των ευρωπαίων χωρικών ήταν τα σιτηρά, τα οποία προσβάλλονταν από έναν μύκητα, το εργότιον (ergot), που με τη σειρά του προκαλούσε δηλητηριάσεις με κύριο σύμπτωμα τις παραισθήσεις αφού τα αλκαλοϊδή συστατικά του εργότιου συσχετίζονται με το ισχυρό παραισθησιογόνο LSD, με αποτέλεσμα ο χρήστης να εμφανίζει νοητική σύγχυση, απώλεια αίσθησης του χρόνου και του χώρου, απώλεια αυτό-ελέγχου και αίσθηση τρόμου.
Στη σύγχρονη εποχή, οι έρευνες της Ιατρικής και της Ψυχολογίας στράφηκαν στα συμπτώματα που εμφάνιζαν ή ισχυρίζονταν πως είχαν, οι υποτιθέμενοι Λυκάνθρωποι και τα συνέδεσαν αντίστοιχα με σωματικές ασθένειες και ψυχικές διαταραχές, χωρίς όμως τα συμπεράσματά τους να ταυτίζονται απόλυτα με τις περιγραφές.
Για την Ιατρική, λοιπόν, η Λυκανθρωπία σχετίζεται με τη συμπτωματολογία ασθενειών όπως:
Η Λύσσα που μεταδίδεται στον άνθρωπο από το δάγκωμα μολυσμένων ζώων, προσβάλει το κεντρικό νευρικό σύστημα και προκαλεί ανεξέλεγκτες και επώδυνες μυϊκές συσπάσεις στο λαιμό, εμποδίζοντας την πρόσληψη νερού από τον ασθενή, που καταλήγει στο θάνατο 3-5 ημέρες μετά τα πρώτα συμπτώματα.
Η Πορφυρία, μια σπάνια γενετική ανωμαλία του αίματος με συμπτώματα παρόμοια με αυτά του Λυκάνθρωπου, όπως σοβαρή φωτοευαισθησία στο ημερήσιο φως, δυσχρωμία δέρματος, υπερτρίχωση, δερματικά έλκη, αλλοίωση των χόνδρων που σταδιακά προκαλεί εκφυλισμό στη μύτη, τα αυτιά και τα δάχτυλα. Τα δόντια, τα νύχια και τα ούλα αποκτούν κόκκινο-καφέ χρώμα, εξαιτίας της απόθεσης πορφυρίνης, συστατικού της αιμοσφαιρίνης του αίματος όπως επίσης η Πορφυρία συνοδεύεται συχνά από ψυχικές διαταραχές, όπως η ήπια υστερία ή η μανιοκαταθλιπτική ψύχωση.
Η Υπερτρίχωση, ως κληρονομική γενετική ή ορμονική ανωμαλία, με την κάλυψη ολόκληρου του σώματος και του προσώπου από έντονη τριχοφυΐα.
Από την πλευρά τους πάλι η Ψυχιατρική και η Ψυχολογία διέγνωσαν πιθανότητες Σχιζοφρένειας, Νευρωσικής Υστερίας, Μανιο-καταθλιπτικής Ψύχωσης και Ψυχοκινητικής Επιληψίας. Εδώ, ο ακριβής ορισμός είναι η Κλινική Λυκανθρωπία, η οποία θεωρείται μία μορφή ψύχωσης κατά την οποία το άτομο έχει την ψευδαίσθηση ότι μεταμορφώνεται σε ζώο, όχι μόνο λύκο, και υιοθετεί την αντίστοιχη συμπεριφορά.
Η
κλινική Λυκανθρωπία είναι μία σπάνια κατάσταση και γενικότερα θεωρείται σύνδρομος κατάσταση της σχιζοφρένειας, ή της κλινικής κατάθλιψης και σ’ αυτή τη περίπτωση ο όρος λυκάνθρωπος κρύβει μεγάλο βαθμό επικινδυνότητας για εκείνους που θα βρεθούν στο δρόμο του άρρωστου ανθρώπου αφού εδώ η "αλλαγή" σε λύκο, η μετατροπή δηλαδή σε λυκάνθρωπο βρίσκεται στον αποδιοργανωμένο εγκέφαλο του παράφρονος.
Για όλα τα παραπάνω ωστόσο η επιστήμη δεν έχει καταλήξει ακόμα σε οριστικά και ασφαλή συμπεράσματα καθώς δεν υπάρχουν ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία για το αν το φαινόμενο του λυκανθρώπου μπορεί να εξηγηθεί επιστημονικά ή αν πρόκειται απλώς για μύθους.
Μύθος λοιπόν ή πραγματικότητα τελικά; Η απάντηση θα εξαρτηθεί από εμάς τους ίδιους και από τον τρόπο που θα ερμηνεύσουμε τις εκατοντάδες πληροφορίες που έχουμε στη διάθεση μας