Πώς η τέχνη του Λυράρη κατά την παράδοση έφτασε να είναι σχεδόν μαγική ; Με ποιον τρόπο έμαθαν τη λύρα τους οι πλέον βιρτουόζοι της τέχνης ; Πώς νεράιδες και λυράρηδες στην Κρήτη συνεργάστηκαν για την τέχνη της λύρας;
Η Κρήτη έχει τις παραδόσεις της που είναι πολλές. Οι γαστρονομικές παραδόσεις της την έφεραν να γίνει η δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Ελλάδας, μετά τη Θεσσαλονίκη και η έβδομη πόλη στον κόσμο όπως ψηφίστηκε από την Unesco, στον τομέα αυτό.
Όμως η Κρήτη έχει και την πολιτισμική της λαογραφία καθώς κάθε περιοχή της σφύζει από παραδόσεις ήθη και έθιμα μοναδικά στον κόσμο. Μια παράδοση για την υπέροχη λύρα ,την τέχνη που κατέχουν από όλη την Ελλάδα οι κρητικοί μουσικοί, είναι αυτή που περνάει εδώ και αιώνες στην προφορική κρητική παράδοση.
Σύμφωνα με αυτήν οι λυράρηδες που ξετρελαίνουν με την τέχνη τους είναι μετρημένοι στα δάχτυλα, γι αυτό και λένε στην Κρήτη ότι τη λύρα τους την έμαθαν από τις νεράιδες. Ο λυράρης πηγαίνει μεσάνυχτα σε ένα έρημο σταυροδρόμι και χαράζει στο χώμα με μαυρομάνικο μαχαίρι έναν κύκλο. Μπαίνει μέσα και παίζει τη λύρα του. Οι νεράιδες τον περιτριγυρίζουν και τον πειράζουν ώστε να βγει από τον κύκλο. Εκείνος γνωρίζει ότι αν αφήσει τον κύκλο , θα χάσει τούτο τον κόσμο για πάντα.
Τους δίνει τη λύρα δίχως να βγάλει το χέρι του έξω από τον κύκλο κι εκείνες παίζουν μαγικά. « Έτσι θα σε μάθουμε», του υπόσχονται, «μόνο να βγεις και α έρθεις κοντά μας». Μόλις λαλήσει ο πετεινός οι νεράιδες που φοβούνται τον ήλιο, καταλαβαίνουν πως δε θα ξεγελάσουν το λυράρη. Του ζητούν λοιπόν κάτι να τους δώσει, ότι να ναι για να τον μάθουν να παίζει λύρα σαν κι αυτές. Ο λυράρης βγάζει την άκρη από το μικρό του δάχτυλο, όπως λέει η παράδοση, κι εκείνες κόβουν το δάχτυλο σε εκείνο το σημείο. Και σε μια στιγμή, πριν χαράξει η αυγή , του έχουν διδάξει πώς να παίζει μαγικά με τη λύρα του, σαν κι αυτές.
Με την παράδοση αυτή οι έλληνες συνεχίζουν τη μυθολογική καταγωγή της μουσικής παιδείας των θνητών . Ο Ερμής , που ήταν πολυπράγμων κατασκεύασε την πρώτη λύρα από καύκαλο χελώνας . Για χορδές έβαλε εντόσθια ζώων , όσα και οι Πλειάδες. Την χάρισε μετά στον Απόλλωνα , που είχε το χάρισμα να μαγεύει με το παίξιμό του όλα τα πλάσματα της φύσης.
Αυτός ο μύθος διαφοροποιεί την Τέχνη , από την τεχνική. Μπορεί να κατασκευάζεις την λύρα αλλά η ευαισθησία και η δεξιοτεχνία είναι ένα άλλο κεφάλαιο, που απαιτούν πολύωρη ενασχόληση με την εκμάθηση και απόκτηση της δεξιότητας αλλά και το ταλέντο που δεν είναι άλλο από το Θεϊκό άγγιγμα, για να φτάσει ο λυράρης να μαγέψει το κοινό με τη δεξιοτεχνία του.
Συραγώ Χορταριά