Η αρχή των μύθων που είναι σχετικοί με τους καλικάντζαρους βρίσκεται στα πολύ παλιά χρόνια. Οι Αρχαίοι πίστευαν πως όταν οι ψυχές έβρισκαν την πόρτα του Άδη ανοιχτή, ανέβαιναν στον απάνω κόσμο και τριγύριζαν παντού, χωρίς έλεγχο και περιορισμούς.
Πολύ αργότερα, οι Βυζαντινοί γιόρταζαν το Δωδεκαήμερο με μουσικές, τραγούδια και μασκαρέματα. Οι άνθρωποι, έχοντας κρυμμένα τα πρόσωπά τους, έκαναν με πολύ θάρρος και χωρίς ντροπή ό,τι ήθελαν. Πείραζαν τους ανθρώπους στους δρόμους, έμπαιναν απρόσκλητοι σε ξένα σπίτια κι αναστάτωναν τους νοικοκύρηδες.
Ζητούσαν λουκάνικα και γλυκά και οι νυκοκυραίοι για να γλιτώσουν απ’ αυτούς έκλειναν πόρτες και παράθυρα. Οι μασκαρεμένοι, όμως, έβρισκαν πάντα κάποιους τρόπους να εισβάλλουν στα ξένα σπίτια, ακόμα κι από τις καμινάδες. Κι όλα αυτά για δώδεκα μέρες, ως την παραμονή των Φώτων, οπότε με τον Μεγάλο Αγιασμό όλα σταματούσαν κι οι άνθρωποι ησύχαζαν.
Η παράδοση ότι εμφανίζονται πριν τη γέννηση του Χριστού και που τότε είναι η περίοδος που επικρατεί το κακό στον κόσμο, και εξαφανίζονται κατά τα Θεοφάνεια συμβολίζουν την εξάλειψη του κακού με τη βάφτιση του Χριστού. Σημαίνει την πάλη του κακού με το καλό και την επικράτηση του καλού. Τα ονόματα που έχει δώσει ο λαός μας σε αυτά τα μυθικά πλάσματα είναι πολλά. Καλιτσάγκαροι, λυκοτσάγκαροι,καλιοντζήδες, π[λανήταροι, κάηδες ,παγανά τσιλικρωτά και καλισπούδηδες . Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας και μια διαφορετική ονομασία.
Τα δεινά που παθαίνουν όσοι τους συναντάνε επίσης κατά την παράδοση είναι πολλά. Κατά τις μέρες και νύχτες που είναι πάνω στη γη , πνίγουν τους ανθρώπους που συναντάνε και τους ρίχνουν σε βάραθρο, ή τους παίρνουν τη μιλιά. Όταν δε μπουν στα σπίτια βρωμίζουν το φαγητό και το νερό των ανθρώπων.
Διάφορες προφυλάξεις που ανέπτυξαν οι άνθρωποι και τις διατήρησε για μεγάλο διάστημα η παράδοση είναι να «σταυρώσουν» με αγιασμό τα πορτοπαράθυρα, ώστε να μην μπορούν να μπουν μέσα τα «παγανά». Άλλη προφύλαξη που ακολουθούνταν στα χωριά ήταν να τοποθετήσει η νοικοκυρά πάνω στην εστία για αυτούς λουκάνικα , τηγανίτες και χοιρινό κρέας που το υπεραγαπούν. Όταν φεύγουν οι καλικάντζαροι μετά τον αγιασμό των νερών τρέχουν και φωνάζουν μεταξύ τους
« Φύγετε, να φύγουμε , γιατί έφτασε ο παπάς με την αγιαστούρα του και με την βρεχτούρα του κι η παπαδιά με το θερμό και με τον αγιασμό».
Συραγώ Χορταριά
.